Өзектілігі. Туберкулез - әлемдегі аурушаңдық пен өлімнің негізгі себептерінің бірі. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша әлемдегі туберкулезге қатысты эпидемиологиялық ахуалшиеленісті болып қала береді, дегенмен аурушаңдық пен өлім-жітімнің жоғарылау тенденциясы бар. Қазіргі кездегі туберкулез жағдайына байланысты туберкулездің эпидемиялық процесінің тетіктерін үнемі зерттеу қазіргі кезде өзекті болып отыр.
Мақсаты. Ғылыми әдебиеттерге сәйкес модельдеуде алға қойылған негізгі болжамдарды сипаттай отырып, жүйенің динамикаға негізделген туберкулездің таралу процесінің қазіргі кездегі қол жетімді модельдерін талдау.
Іздеу стратегиясы. Ғылыми жарияланымдарды іздеу PubMed, Scopus, WebofScience, GoogleScholar, e-Library мәліметтер базасында жүргізілді. Іздеу тереңдігі – 10 жыл. Қосылу критерийлері: соңғы 10 жылда қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде жарияланған басылымдар; толық мәтінді басылымдар, жүйелік динамикаға негізделген эпидемиологиялық зерттеулер. Шеттету критерийлері: қайталанатын басылымдар, жүйелі шолулар, ақылы қолжетімді басылымдар. Барлығы 312 басылым талданып, оның 52-сі осы шолуға енгізілген.
Нәтижелер. Әдеби деректерді талдау, бүгінгі күнге дейін жүйелік-динамикалық модельдерді жасау бойынша зерттеулердің көпшілігі жергілікті деректерді қолдану арқылы эпидемиологиялық жағдайды болжауға бағытталғанын анықтады. Сонымен қатар, АИВ-инфекциясы, қант диабеті сияқты қатар жүретін ауруларды қоса отырып, аздаған зерттеулер жүргізілді. Нәтижелер сонымен қатар бір қатар модельдер шеңберінде туберкулез эпидемиясы процесінің шынайы проекциясын құра алатын бір қатар қауіп факторларын біріктіретін жұмыстың жоқ екенін көрсетті.
Қорытынды. Ғылыми әдебиеттерді талдау негізінде модельдеу әдісі – жүйелік динамика – туберкулездің эпидемиологиялық жағдайын болжауға және араласу стратегиясының тиімділігін бағалауға ғана емес, сонымен қатар әсерін бағалауға мүмкіндік беретін жоғары функционалдылыққа ие деген қорытынды жасауға сонымен қатар туберкулездің эпидемиялық процесінің барысына бірқатар қауіп факторларының әсерін де бағалауға болады.

Әдебиеттерге шолу барысында гестациялық қант диабетінің дамуының генетикалық механизмдеріне талдау жасалған. Бұл ауруға бейімділік полиморфизмдер орнатылған гендердің әртүрлі топтарының функционалды қолайсыз аллельдерінің жиынтығы ретінде қарастырылды. Оларды анықтау арқылы гестациялық қант диабетінің даму қаупі жоғары әйелдерді уақытылы анықтауға, оның алдын-алу және емдеу шараларын жасауға мүмкіндік береді.

Мақалада Қарағанды қаласы тұрғындарының тіршілік ету ортасында аскаридаға жататын геогельминттің таралуына ықпал ететін негізгі факторлардың үлесін көрсететін мәліметтер келтірілген. Республиканың ірі қалаларының бірінде тұрғындардың денсаулығына қауіп төндіргендіктен, Қарағанды қаласы аудандарының аскарида жұмыртқаларымен ластануы туралы мәліметтер келтірілген. Халықтың аскаридозды жұқтыру қаупінің ықтималдығы бағаланды.

Бұл мақала күйіп қалуға бейім студенттердің санын анықтаудың эмпирикалық зерттеуі; күйіп қалудың себептері; осы жағдайдан шығудың әдістері мен тәсілдері; жаман әдеттердің пайда болуы және сауалнама арқылы студенттердің күйіп қалу проблемасы туралы хабардар болу деңгейі.

Мақалада Қарағандының түрлі жоғары оқу орындарының студенттеріне сауалнама нәтижелері ұсынылған. Сауалнамаға қатысқандар арасында талғамға талдау жасалды. Тәтті тағамдарға, ет пен жемістерге қатысты жоғары артықшылықтар анықталды. Қыздарда тәттілерге, ал жас жігіттерде ет пен ет өнімдеріне деген ерекше талғампаздық көрсетілген. Респонденттердің «зиянды» тамақтану әдеттері тамаққа артық мөлшерде тұз қосу және қантты шамадан тыс тұтыну түрінде анықталған. Респонденттердің балық пен сүтке деген теріс көзқарастары анықталды.

Бүгінгі таңда семіздіктің таралуы әлемнің көптеген елдерінде алаңдатарлық қарқынмен өсуде. Қазақстан Республикасында жасөспірімдер балалары арасындағы семіздік проблемасы әлеуметтік сипатқа ие, артық салмағы бар және семіздікке шалдыққан балалар мен жасөспірімдер саны артып келеді. Жұмыстың мақсаты балалар мен жасөспірімдердегі семіздіктің алдын алудағы мейірбике қызметкерлерінің кәсіби қызметінің негізгі аспектілерін зерттеу болды. Зерттеу нысаны мектеп оқушылары мен олардың ата-аналары болды. Деректер жинау үшін мектеп оқушылары мен ата-аналар арасында семіздіктің алдын алудағы медбикенің рөлін зерттеу үшін әлеуметтік сауалнама жүргізілді. Зерттеу нәтижесінде ата-аналардың балаларының дұрыс тамақтануы мен диетасының әртүрлілігі туралы білім деңгейін арттыру және осы мәселеге мектеп медбикесінің қатысуын арттыру және оның мектептің профилактикалық жұмысына белсенді қатысуы қажеттілігі анықталды. Мейірбике персоналы өз құзыреті шегінде салауатты өмір салты мен тамақтану мәселелерінде балалар мен жасөспірімдер халқының білім деңгейін арттыруда іргелі санитарлық-ағартушылық рөл атқарады.

Бұл зерттеуде 2019-2021 жылдарға арналған балаларды жұқпалы ауруларға қарсы вакцинациялауды халықтың ұстануындағы өзгерістерге салыстырмалы талдау жасалды. Зерттеу Қарағанды қаласының Теміржол ауруханасы ЖШС жүргізілді.
Зерттеу мәселелерін шешу үшін 2019-2021 жылдарға арналған балалардың вакцинация карталары қарастырылды, құжаттамалар, егу кабинетінің жұмысы, егу жұмыстары бойынша журналдар, KIIS медициналық бағдарламасы, атап айтқанда вакцинацияға қатысты бөлімдер алынды. 5 вакцина бөлек және жылдар бойынша қаралып,
2019-2021 жылдарға арналған міндеттеменің қалай өзгергені қарастырылды. 2019-2021 жылдарға арналған балалардағы жұқпалы аурулардың профилактикасы бойынша халықтың вакцинациясын ұстануының өзгеруіне салыстырмалы талдау жүргізу кезінде вакциналарға деген көзқарастың көбірек сәйкестікке қарай өзгергені анықталды: Hexaxim, CPC, Boostrix.
Иммунопрофилактиканы төмендету бағытында келесі вакциналар бірінші орынға шығарылады: Пентаксим.

Мақалада D дәрумені мен оның метаболиттері проксимальды түтікшелердің жұмысына әсер ететіндігі көрсетілген.
Мақсат. балалардағы БСА прогрессиясы мен болжауындағы D витаминінің рөлін негіздеу.
Бұл зерттеудің нәтижелері БСА бар балаларда D витаминінің жетіспеушілігі жиі кездесетінін көрсетеді, БСА бар балаларда D витаминінің деңгейін анықтау БСА одан әрі дамуын уақтылы түзету және алдын алу үшін маңызды. Уақытында басталған алмастыру терапиясы БСА бар баланың өмір сүру сапасын жақсартады және асқынулардың дамуына жол бермейді.

Мақалада адамның иммун тапшылығы вирусымен ауыратын науқастар үшін антиретровирустық емдеудегі мейірбикелік күтім жасаудың рөлі қарастырылады, себебі жоғары белсенді антиретровирустық емдеу тек инфекцияның өршуін тежей алады, дегенмен науқастарды емдеуге қабілетті емес.

Мақалада фармакологиялық белсенді ингредиенттер ретінде коклебур экстрактісі, қарағай эфир майы және хондроитин сульфаты субстанциясын қолдану арқылы жұмсақ гельді дәрілік түрдің құрамы мен технологиясын әзірлеу бойынша зерттеу нәтижелері берілген. Қосымша заттарды таңдау жүргізілді, биологиялық және реологиялық зерттеулер негізінде гельдің оңтайлы құрамы анықталды. Технологиялық процестің бақылау көрсеткіштері мен критикалық нүктелері анықталады және сыртқы қолдануға арналған гельді алудың технологиялық схемасы әзірленді.

Біздің жұмысымыздың мақсаты Қарағанды облысының аумағында өсетін түйнекті зопниктің (Phlómis tuberosa L) ультрадыбыстық сығындыларының радикалға қарсы және антиоксиданттық белсенділігін зерттеу болды. Ультрадыбыстық кавитация жағдайында алынған Phlómis tuberosa сулы сығындысы радикалға қарсы белсенділікке ие, барлық басқа үлгілерде радикалға қарсы және антиоксиданттық белсенділік төмен болды. Phlómis tuberosa өсімдігінің сулы ультрадыбыстық сығындысының экстрактивті заттарының қосындысы оның емдік маңыздылығын көрсетеді және осы сығындыны одан әрі оның негізінде дәрілік заттарды жасау үшін пайдалануға мүмкіндік береді.

Мақсаты: STOPP /START критерийлерінің көмегімен Қазақстанда МСАК деңгейінде егде жастағы және кәрі жастағы пациенттерді фармакотерапиялаудың заманауи проблемаларын анықтау .
Материалдар мен әдістер: Зерттеу Қарағанды қаласының 5 емханасы деңгейінде жүргізілді. Зерттеуге қатысушылар - 65 жастан асқан 205 пациент, созылмалы ауруларға үнемі дәрі қабылдайды. Әлеуетті ұсынылмаған дәрі-дәрмектерді іздеу үшін STOP/START критерийлері қолданылды.
Нәтижелер мен талқылау: STOP критерийлері бойынша ықтимал ұсынылмаған тағайындаулардың жиілігі 54% құрады. БМСК деңгейінде орталыққа әсер ететін гипотензивті препараттар (21%), ұзақ әсер ететін сульфонилмочевина препараттарын (16.5%) тағайындаудың, СЕҚҚ (20%) және ЖҚА кезінде ЦОГ-2 препараттарын (7%) профилактикалық тағайындаусыз ҚҚСД тағайындаудың жоғары жиілігі анықталды. START критерийлері тұрғысынан БМСК деңгейінде тағайындаулардағы рұқсаттамалардың жиілігі 23% - ды құрады. Көбінесе статиндер коронарлық, церебральды аурудың құжатталған тарихы үшін тағайындалмады (27%) және жүректің ишемиялық ауруы кезінде бета-блокаторлар (6%), АПФ систолалық СЖЖ және стенокардия кезінде (5%), бұл егде жастағы адамдарда жүрек-қан тамырлары асқынуларының жоғары қаупін тудырады.
Заключение: Зерттеу негізінде амбулаториялық деңгейде 65 жастан асқан адамдарда әлеуетті ұсынылмаған дәрілік заттарды тағайындаудың жоғарғы қаупін көрсететін алдын-алу үшін заманауи технологиялар мен құралдарды енгізуді қажет ететін мәселелер анықталды

Мақалада тәлімгерліктің мейірбике қызметкерлерінің кәсіби дағдыларын жетілдіруге әсері қарастырылады. Мейірбикелік білім деңгейін арттыру, теориялық және мамандандырылған дағдыларды дамытудың жоғары деңгейін қамтамасыз етеді.Персоналды дамыту жүйесінің негізгі элементтері тәжірибе жинақтау, оқыту және тәлімгерлік болып табылады.

Мақалада «Денсаулық» ұлттық бағдарлама жобасы аясында қарастырылған іс-шаралар ел халқының денсаулығын жақсартудың маңызды факторы болып табылады.Жобаның негізгі мақсаты–денсаулық сақтау саласындағы жағдайды жақсарту және оны кейіннен жаңғырту үшін жағдай жасау.Оны іске асыру аясындағы бағыттардың бірі– кешенді және (немесе) бірегей медициналық көмекті пайдалана отырып,стационарда көрсетілетін емдік-диагностикалық медициналық қызметтер кешені ретінде түсінілетін жоғары технологиялық медициналық көмектің (ЖТМК) қолжетімділігін кеңейту ресурсты қажет ететін медициналық технологиялар.[1]. Жоғары технологиялық медициналық көмекті ұйымдастырудың негіздері алғаш рет Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 8 желтоқсандағы N ҚР ДСМ-238/202 бұйрығы.«Мамандандырылған, оның ішінде жоғары технологиялық медициналық көмек көрсету қағидаларын бекіту туралы» бұйрығында анықталған.Қазіргі уақытта жоғарғы технологиялық медициналық көмек көрсету мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылады және Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігінің бұйрықтарымен бекітілген медициналық көмек стандарттарына сәйкес көрсетіледі,ол сонымен қатар жыл сайын профильдердің, арнайы медициналық көмектің түрлерінің, сондай-ақ профильдердің тізбесін бекітеді. Жоғары технологиялық көмек көрсететін мемлекеттік мамандандырылған медициналық мекемелер көрсетеді.[4].Соңғы жылдары Қазақстан Республикасының хирургиялық қызметінде жаңа хирургия шетелдік тәжірибе мен озық технологияларды енгізу жолдары жүріп жатыр. Бұл республикалық,көп бейінді ғылым орталықтарындағы операциялардың өсуіне және 1-3 санаттағы облыстық ауруханалардың күрделі оталарды жасауға мүмкіндік туғызды. [2].

КЕАҚ «Қарағанды медицина университеті» Клиникалық фармакология және дәлелді медицина кафедрасында «Мейірбике ісі» білім беру бағдарламасы бойынша «Фармакология негіздері» пәнін оқитын студенттерді қашықтықтан оқыту аспектілері қаралды.
Медициналық жоғары оқу орындарында қашықтықтан оқыту формасын қолдану пікірталас болып қалады, өйткені медициналық білім берудің оқытушы-студент, дәрігер-пациент қатынастарына байланысты өзіндік ерекшеліктері бар.Бірақ мұндай жағдайларда да бұл оқыту форматы өзінің икемділігін көрсетеді. Қашықтықтан оқыту әрбір студенттің өздігінен білім алуына шексіз мүмкіндіктер береді, тәртіпті дамытады, орналасқан жеріне немесе жұмыс орнына қарамастан қажетті білім алуға көмектеседі. Қашықтықтан оқыту COVID-19 пандемиясы кезінде ерекше маңызға ие болды.
Авторлар қашықтан оқыту формаларын қолданудың талдауын, олардың артықшылықтары мен кемшіліктерін ұсынады. Мақалада оқытушылар коммуникативті, оқу-тәрбиелік, мотивациялық, ұйымдастырушылық және техникалық процестерде кездескен қашықтықтан оқыту технологияларын қолданудағы қиындықтар көрсетілген.Сонымен қатар, Moodle білім беру платформасында күндізгі бөлімде оқитын студенттер үшін қашықтықтан оқытуды қолдану мүмкіндіктері мен тәжірибесі ашылып, дәлелденген.

Студенттер мен оқытушылар медициналық жоо зерттеу нәтижелері айырмашылықтарды қабылдау әдісін топтық-бағдарлы оқыту (TEAM BASED LEARNING) осы мақалада келтірілген. Зерттеудің мақсаты анықтау болып табылады түсіну және қабылдау негізгі мақсаттары оқыту әдісін командада жұмыс, оқыту нәтижелерін жеткізудегі. Зерттеу үшін әлеуметтік сауалнама 66 студенттер мен 29 оқытушысы арасында 15 мәселелер бойынша жүргізді. Зерттеу нәтижелері талдау түсіну маңызды әдістің командалық-бағдарланған оқыту студенттер мен профессор-оқытушылар құрамы мүмкіндік берді және екі респонденттердің тобына негізгі мәселелері бөлу, ең жақсы тәсілін ақпараттандыру құндылықтары туралы мен кемшіліктері әдісі іздеу TBL қызығушылығын арттыру, тартылу және нәтижелер жауапкершілігін оқытудың білім беру үрдісінің қатысушыларының өткізу кезінде топтық оқыту әдісі үшін. Оқытушылар мен студенттердің пікірі көптеген сұрақтарда ұқсас бірақ бірдей болып табылмайды, және негізгі айырмашылық мақсаттары қабылдауна топтық-бағдарланған оқытуда көрінеді, алынған нәтижелерге сүйене отырып қорытынды жасауға болады. Бұл әдісті, оны бағаламау компоненті ретінде оқу маңыздылығы толықсыз түсінігі себеп болуы мүмкін.

Кәсіпкерлік негіздері – қарқынды дамып келе жатқан сала. Осы тұрғыда осы құбылыстың динамикасы зерттеудің қолайлы саласы болып, теорияға да, практикаға да жемісті идеялар береді. Кейінгі онжылдықта бүкіл әлемде кәсіпкерлікті зерттеудің үдемелі дамуы орын алды. Кәсіпкерлік көптеген елдің экономикасы мен қоғамының қозғалтқышы екені мойындалып келеді. Бұл зерттеу медициналық білім беру бойынша әдебиеттерге шолуды қамтиды және, атап айтқанда, медициналық университетте кәсіпкерлік негіздерін оқыту әдістемесі, сондай-ақ кәсіпкерлік негіздерін оқыту әдістемесі қамтылған. Ауқымды мақала нәтижелерді зерделеу мен болашақ зерттеулерді талқылаумен аяқталған.
Зерттеуде сонымен қатар оқу пәндерінің әдістемелік қамтамасыз етілуі ұсынылған. Оларды зерделеу денсаулық сақтау саласында кәсіпкерлік қызметті ұйымдастыруда студенттердің практикалық дағдылары мен машықтарын барынша қалыптастыруға ықпал етеді. Зерттеу өзара байланысты екі кезеңді: медициналық ұйымдардың кәсіпкерлік қызметінің ұйымдастырушылық-құқықтық негіздерін зерделеу және ақылы медициналық қызметтерді енгізу және ілгерілету бойынша бизнес-жоспар құруды қамтиды.

Мақала интерндердің кері байланысы негізінде медициналық жоғарғы оқу орнында білім беру үрдісінің сапасын зерттеуге арналған. Зерттелетін мәселенің өзектілігі қазіргі білім беру үрдісіне қатысушылар арасындағы жүйелі және ұйымдастырылған кері байланыс рөлінің артуына байланысты белсенді оқытуды орнатуға негізделген. Алынған нәтижелер интерндер алатын білім сапасын толық және объективті бағалаушылар екендігін көрсетті. Кері байланыс деректері білім беру үрдісін сапалы жақсартуға мүмкіндік береді.

Мақалада бактериялық флораның қосылуы және деструктивті пневмония, ИТШ, ДТҰ-синдромы және сепсистіңдамуымен1,9 жастағы баладағы желшешектің біркелкі емес ағымының клиникалық жағдайы берілген, бактериялық асқынулардың дамуына бейім факторларды және сауығумен сәтті емнің тактикасыанықтау.
Желшешекпен ауыратын балаларда бөртпе тоқтағаннан кейін жоғары температураның сақталуы бактериялық инфекцияның ең маңызды симптомы болып табылады.
Берілген балада бактериялық асқынулардың дамуына бейімділік факторлары тапшылық жағдайлар болды: ақуыз-энергетикалық жетіспеушілік (АЭЖ) және ауыр дәрежедегі анемия.