Балаларда өкпелік артериялық гипертензия күрделі және даму себебіне әсер ететін факторлары көп ауру болып саналады. Аурудан айығу оны ерте сатысында және дер кезінде анықтауға байланысты. Өкпелік артериялық гипертензия кезіндегі патологиялық өзгерістер интима гиперплазиясымен,аралық заттың гипертрофиясымен, адвентиция пролиферациясымен, ұсақ артериялардың облитерациясымен және васкулитпен сипатталады және тез арада өлімге әкеледі. Өкпелік гипертензияның патогенезіне жауапты нақты механизмдер әлі күнге дейін анықталмаған, дегенмен анықталған эндотелиялық өзгерістер өкпелік гипертензия дамуының негізгі инициаторы болып табылады. Осы өзгерістер дамуының себебін серотонинергиялық жүйенің бұзылуымен байланыстырады. Жұмыстың мақсаты әлемнің әр елдерінде серотониннің және оны тасымалдаушысының өкпелік артериялық гипертензия дамуының патогенезіндегі рөлі жайында ғылыми зерттеулер нәтижесін және оларды ерте жастағы балаларда өкпелік артериялық гипертензияны болжауда қолдану мүмкіншілігі жайында оқып білу. Қол жетімді ғылыми оқулықтарды зерттеу нәтижесі мынаны көрсетті, қазіргі кезде балаларда осы патологияны ерте анықтауға мүмкіндік беретін стратегия жоқ. Серотонинергиялық жүйенің рөлін зерттеу осы мәселені шешуде үміт артатын және перспективті болып табылады.

Мақалада қартаю үдерісіне, жасуша құрылымындағы өзгерістерге, метаболиттік және биохимиялық функцияларға, генетикалық бақыланатын оқиға ретінде қартаюға қатысты бұрыннан келе жатқан теорияларға талдау жасайтын әдеби көздер талданады. Өмір сүру ұзақтығына әсер ететін факторлар - генетика, қоршаған орта және қартаюдың нәтижесі ауруға бейімділік, биомолекулалардың культивтивті тотығу зақымдалуы (ДНҚ, РНК, белоктар, липидтер және т. б.). Қартаю мәселесі - Хатчинсон-Гилфорд прогери синдромы, Вернер синдромы және Даун синдромы сияқты жедел қартаюға әкелетін генетикалық патологияларды зерттеу. Қалыпты және патологиялық қартаю негізіндегі механизмдерді зерттеу заманауи зерттеулерде жеделдете қартаюға әкелетін генетикалық патологияларды зерттеуге мүмкіндік береді. Аурулардың алдын алу және өмір сүру ұзақтығын арттыру өмірдегі әрбір адам үшін, мысалы, спортпен шұғылдану, стрессті жеңу, сапалы тамақтану және ауыз суды емдеу, аурулардың пайда болуына және дамуына жол бермеу сияқты өмірдегі ортақ ережелер болуы керек.

Соңғы жылдары Acinetobacter baumannii - бүкіл әлемде таралған ең маңызды нозокомиалды қоздырғыштардың бірі. A. baumannii ауруханаларда ұзақ уақыт өмір сүру қабілетімен танымал, антибиотиктерге қарсы тұрақтылықтың дамуына бейім, сонымен қатар оның ауыр науқастардағы ауыр инфекциялар дамуындағы рөлі даусыз. Мақалада A. baumannii вируленттілігінің негізгі факторлары - ішкен, липополисахаридтер, сыртқы мембраналық везикулалар, липазалар, биофильмдер, эндотоксин, капсулалы полисахаридтер, секреция жүйесі сипатталған. Сипатталған вируленттілік факторлары және жинақталған қарсылық механизмдері ауыр нозокомиальды патогенді құрайды.

Динамика деңгейінің артуымен байланысты тыныс алу жүйесі ауруларының (ТАЖА) себебінен, өлім-жітім құрылымында алдыңғы қатарда болмаса да, маңызды орындарының бірін алады. Мақсаты: Қарағанды облысындағы ТАЖА бойынша медициналық-әлеуметтік шығындарды талдау. Материалдар мен әдістер: ҚР мәліметтерімен салыстырғанда, статистика департаментінің Қарағанды филиалында алынған ТАЖА-нан (атап айтқанда пневмониялар және өкпенің созылмалы аурулары (ӨСА) үшін) өлім-жітім көрсеткіштерін, сондай-ақ өңір бойынша жалпы ішкі өнімнен (ЖІӨ) шығындардың үлесін есептей отырып, еңбекке қабілетті халықтың уақытынан бұрын өлімінен жыл жоғалтудың интегралдық көрсеткішін ретроспективті (2008-17 жж.) талдау жүргізілді. Нәтижелері мен қорытындылары: Облыста пневмониядан болатын өлім-жітімді талдау кезінде Республика деңгейінен 1,4 есе жоғарлай отырып, салыстырмалы түрде тұрақты динамикасы анықтады; ӨСА себебінен өлім-жітім динамикада 2 еседен астам өсті. Барлық халық арасында пневмонияның жұқпасынан өлім құрылымында 49,9%, еңбекке жарамды халықта - 63,4%, бір жасқа дейінгі балаларда - 82,8% - ды құрады. Қала тұрғындарының пневмония себебі бойынша өлім-жітім деңгейі ауылдықтарға қарағанда жоғары болғаны анық көрінді, ӨСА себебі бойынша кері көрініс байқалды. Пневмония мен ӨСА өлім-жітім көрсеткіштері жасына тәуелді болды. Еңбекке қабілетті ерлердің өлімі әйелдер көрсеткішінен асып түсті. Пневмониядан медициналық-әлеуметтік шығындар аймақтың ІЖӨ-нің 0,38% - ын құрады, ӨСА себебі бойынша-0,21%. Шығындардың ұлғаюы экологиялық, кәсіби және мінез-құлық тәуекелдерімен байланысты болуы мүмкін.

Анкета әдісінің көмегімен Қарағанды қаласының мектептері мен гимназиясында оқитын 1527 оқушының денсаулық жағдайына субъективті бағалау жүргізілді. Мектеп оқушыларының денсаулық жағдайын субъективті бағалау үшін орталық жүйке жүйесіне, жүрек - қан тамыр, ас қорыту, зәр шығару, тыныс алу жүйелері бойынша шағымдары мен аллергиялық белгілердің болуын көрсететін арнайы 6 бөлімнен тұратын скринг-анкетаны пайдалана отырып жинақталған мәліметтер қолданылды. Анкета қорытындысының нәтижесі нерв жүйесі мен ас қорыту трактысына түсірілген шағымның жиі болғандығын көрсетті, ал 14 жастан бастап жасөсіпірімдердің жүрек-қан тамыр және зәр шығару жүйелерінің жұмысына шағымдануының меншікті салмағы артты. Соның ішінде денсаулық жағдайы бойынша қолайсыз тенденция қыздар арасында айқын көрінді. Алынған мәліметтер нәтижелері дәрігерлердің көңілін осы мәселеге ерекше аудартуды және өскін ұрпақтың денсаулығын нығайтуға бағытталған алдын алу және сауықтандыру жұмыстарын ұйымдастыру қажеттілігінің маңыздылығын дәлелдеп отыр.

Зерттеу мақсатьг. жаңа психикалық белсенді заттарды (ЖПЗ) тұтыну паттерндерінің анализі. Материалдар мен әдістері: ЖПЗ тұтыну тәжірибесі бар кәмелетке толған 589 пациент арасында кросс -секциялық зерттеу жүргізілді. Зерттеудің қамтуы - облыстық орталықтардың 14 наркологиялық стационары және республикалық маңыздағы 2 қала. Зерттеу әдістері - әлеуметтану, клиникалық-психопатологиялық және статистикалық. Нәтижелері және талқылау: ЖПЗ тұтыну тәжірибесі бар тұлғалардың орта жасы 30,73 жасты құрайды (95% ДИ. 30,22; 31,3). Ер адамдар басым көпшілікті құрды - 512 адам (90,3%). Синтетикалық каннабиноидті тұтыну басым түсті - 400 жағдай (67,91%), синтетикалық катинондардың сынамасына 289 адам көрсетілді (49,07%). Катинондар мен каннабиноидтерді бірге тұтыну 128 адамнан байқалды (21,73%). Катинондар енгізу жолдарының әр түрлілігімен, оның ішінде парентералдық енгізумен ерекшеленді. Пациенттердің жартысынан көбінде ЖПЗ тәуелділік, оның ішінде опиоидтер мен каннабисті үйлестіру диагноздалған. Синтетикалық каннабиноидтерді тұтыну, сондай-ақ бірнеше ЖПЗ үйлестіру психотикалық асқынулар дамуының жоғары қауіптерімен тоғысты. Тұжырым: ЖПЗ негізгі эпидемиологиялық индикатор ретінде, онымен бірге стационарлық наркологиялық көмекке жүгінбейтін тұлғалар арасында, тұтыну паттерндерін жүйелі бағалау қажеттілігіне назар аударылды.

Мақсаты: реанимация бөлімінде емделіп жатқан пациенттерде дәрілік седацияның сипаттамалары мен тиімділігін зерттеу. Материалдар мен әдістер: зерттеуде реанимация бөлімінде емделіп жатқан 100 пациенттің клиникалық және зертханалық мәліметтері пайдаланылды. Пациенттің мәліметтері қолданылған дәрі седациясының түріне байланысты 3 топқа бөлінді. Дәрілердің тұндыру тереңдігін бағалау Ричмонд үгіт-седация шкаласы (RASS) бойынша жүргізілді. Препараттардың жанама әсерлерін бағалау клиникалық және зертханалық мәліметтерге сәйкес жүргізілді. Жүрек-тамыр жүйесіндегі өзгерістер, ALT, AST, жалпы билирубин және креатинин деңгейінің динамикасы ескерілді. Нәтижелер мен талқылау: мінез-құлық зерттеуіне сәйкес, 99 (99%) пациент қалаған нәтижеге қол жет-кізді. Қолданылған препаратқа қарамастан, барлық үш топта седативтілік деңгейі орташа деңгейде болды. Жүрек-тамыр жүйесінен болатын жанама әсерлердің жиілігі мен сипатын бағалау кезінде 11 пациент (11%) кли-никалық маңызды артериялық гипотензияны дамыды. Зертханалық параметрлер динамикасын бағалау кезінде айтарлықтай өзгерістер байқалмады. Қорытындылар: Зерттеу нәтижелері бойынша пациенттерде дәрілік седацияға декмедетомидин, пропофол, натрий тиопенттік препараттарды қолдану қарқынды терапияның маңызды құрамдас бөлігі екендігі анықталды. Дексмедетомидинді ең тиімді дәрі деп санауға болады. Седативтер әсерінің клиникалық маңызды жанама әсерлерінен артериялық гипотензияны бөлуге болады.

Биологияпық бепсенді қоспаның (BAA) Астаксантин+омега-3+омега-6+йодының метаболикалық синдромы бар науқастарда организмнің құрамына әсері зерттелді. 1 айға диеталық қоспаларды қабылдау аясында бел айналасындагы, систолалық және диастолалық қаншмыи едәуір төмендегені аныкталды. Зерттеу метаболикалық синдромы бар адамдарда дене салмағын төмендетуге арналған Астаксантин+Омега-З+Омега-б+йодын ұсынуға мүмкіндік береді.

Мақсаты: эндотелий дисфункцияның Endocan биомаркер деңгейін анықтау және 2 тип қант диабетінің даму қауіп деңгейлерімен өзара байланысын зерттеу. Материалдар мен әдістер: батыс Қазақстан обылысында 18-65 жас аралығындағы 389 респондентке қиғаш кросс-секциялық зерттеу жүргізілді. 2 тип қант диабетінің даму қауіпі FINDRISK шкаласымен бағаланды. Эндотелий дисфункцияның Endocan биомаркерін анықтау XMap технологиясын қолдана отырып, қан сарысуын иммунофлуоресцентті әдіспен мультиплексті зерттеу көмегімен жүргізілді. Нәтижелері мен талқылаулары: 2 типтегі қант диабетінің қауіп топтарын бағалау кезінде, 310 (80%) адамды қамтитын, 2 тип ҚД даму қауіпі төмен науқастар тобы (FINDRISK-1,2) мен 79 (20%) адамды қамтитын, 2 тип ҚД даму қауіпі жоғары науқастар тобы бөліп алынды (FINDRISK-3,4,5). 2 типтегі ҚД даму қауіпі жоғары топтарда Endocan маркері деңгейінің 2 типтегі ҚД даму қауіп төмен топтармен салыстырғанда басым болды. Статистикалық маңызды оң тікелей орташа корреляционды байланыс анықталды (r-0,59, р=0,000), яғни бұл FINDRISK шкаласы бойынша 2 тип ҚД даму қауіпімен бірге Endocan маркер деңгейінің өсуі дәліл болды. Қорытынды: зерттеу нәтижелері 2 типегі ҚД әртүрлі даму қауіп топтары бар науқастар тобын ажыратуға, 2 тип ҚД даму қауіп жоғары топтарда Endocan биомаркері деңгейінің жоғарлауын анықтауға мүмкіндік берді, 2 тип ҚД даму қауіпінің өсуімен эндотелий дисфункцияның Endocan биомаркері деңгейінің жоғарлауы арасында өзара байланыс бар екендігі анықталынды.

Мақалада білім беру, тәрбие және ғылыми мәселелерді шешуде студенттер мен оқытушылардың хабардарлығын арттыруға бағытталған «Рухани Жаңғыру» бағдарламасын жүзеге асыру үшін ҚеАҚ «Қарағанды медицина университеті» шет тілдер кафедрасының өткізген іс-шаралары («Рухани Жаңғыру: болашаққа жол» аттыі бағдарлама шеңберінде «Қазақстанның 100 жаңа есімі» жобасына арналған «Жаңғыру Жолы» интерактивті семинары, Университет ішіндегі жас ғалымдар арасында «Рухани жаңғыру- жастардың ғылыми және қоғамдық санасын жаңғырту механизм!» атты студенттік ғылыми-практикалық конференциясы, «Көптілді мамандарды дайындаудың проблемалары, тәжірибесі және болашағы» ғылыми-әдістемелік семинары) туралы мәлімет берілген.

Мақалада медициналық маман тәрбиесіндегі тәлімгерлік рөлінің маңыздылығы мен өзектілігі көрсетілген. Авторлар резидент дәрігерлерді оқытуда тәлімгерліктің басым рөлін атап өтеді. Қазіргі қоғамда жас мамандарды даярлауда тек өз тәжірибесін ғана емес, сонымен қатар дәстүрлерді, мамандық мәдениетін беретін тәлімгердің рөлі өте зор. Мақала авторлары қазіргі білім беру саласында жоғары кәсіби деңгейге жететін тәлімгерлік процесін жандандыру қажет деген қорытындыға келеді. Тәлімгерлікті тиімді енгізу және мобильді, креативті, бәсекеге қабілетті, жоғары білікті дәрігерді дайындау үшін шет елдердің тәжірибесін пайдалану маманның клиникалық жұмысындағы сәттіліктің кепілі болып табылады.

Зерттеу өзектілгі: жоғары білім беру жүйесін оқытудың санатына зейін және есте сақтау ақыл-ой еңбегіне күш түсіру, әсіресе жоғарғы жауапкершілік кезеңі жатады. Студенттерде сынақ аптасы, емтихандық сессия, аралық бақылау кезінде шамалы алаңдаушылық, интеллектуалды және эмоционалдық жүктеме арта түседі. Студенттен ақпаратты алу, өңдеу, ақпаратты сыни бағалау және оны іс жүзінде тәжірибелік қызметке қолдану талап етіледі. Бұл икемділіктері шамалы дәрежеде студенттердің интеллектуалдық деңгейіне байланысты. Бәсекеге қабілетті маманның қалыптасуы жоғары физикалық және ақыл-ойдың жұмыс қабілетіне байланысты жүзеге асырылады. Осының барлығы Семей қ. ММУ екінші курс студенттеріне арналған оқу жылдамдығын арттыратын дәстүрлі емес оқу әдісін меңгеру арқылы қол жеткізуге болатын интеллектуалды дамудың өзектілігін және қажеттілігін анықтайды. Жұмыстың негізгі мақсаты: Семей қ. ММУ 2 курс студенттерінің жылдам оқуды үйрету үрдісінде дағдыны дамыту «Зияткерлік деңгейді арттыру» Б. А. Жетпісбаев және Г. А. Терликбаевның Жиынтық бағдарламасының тиімділігін меңгеру. Зерттеу материалдары мен әдістері: Зерттеу дизайны - эксперимент. Экспериментте алдыға қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін Семей қ. ММУ-нің 2 курстың 168 стоматология факультетінің және жалпы медицинаның студенттері қатысты. Зияткерліктерін арттыру үшін студенттерге Б. А. Жетписбаев және Г. А. Терликбаеваның 2016) І0 бөлімнен тұратын «Зияткерлік деңгейді арттыру» Кешенді бағдарламасы ұсынылды. Үш айдың ішінде студенттер Жиынтық бағдарламаны меңгерді, «Сіз қалай оқисыз?» деген сауалнама жүргізілді. Барлық студенттерден Жиынтық бағдарламаны меңгергенге дейін және кейін зияткерлік деңгейдің интегралдық көрсеткіші (IG), оқу жылдамдығы және механикалық жады (Мж) деңгейін анықтаумен бағаланды. Зияткерлік деңгейді арттыру бойынша Кешенді бағдарламасын толық меңгергеннен соң 3,5 айдан кейін интегралды зияткерлік (IG) пен оқу жылдамдығы (V) көрсеткішін анықтау үшін қорытынды тесттілеу жүргізілді. Алынған цифралық мәліметтер статистикалық өңдеуден Монцевичюте-Эрингене [19] әдәсә бойынша өткізілді. Зерттеу нәтижелері: интегралды және дифференциалды оқу алгоритмін қолдану қажеттіні қажетсіздіктен, мәтіннің мағынасын және оның үстемдігін анықтауға мүмкіндік береді. Қорытынды тестілеу нәтижелері жалпы медицина және стоматология факультеттерінің студенттері арасында интегралды IG оқылым жылдамдығының айтарлықтай арта түскенін көрсетті. Қорытынды: медициналық университеттің студенттерінің интегралды алгоритмді меңгеру және қолдану кезінде оқу жылдамдығы бастапқы интеллектуалды деңгейге қарай 1,28-дан 3,96-ға дейін артады. Интегралды және дифференциалды алгоритмдерді оқу кезінде және регресіз оқылымды қолданған кезде, мамандар мен әуесқойлар арасында интеллект деңгейлері теңеседі. Қорытынды тесттілеу нәтижелері зияткерліктің интегралды көрсеткіші (IQ) жалпы медицина және стоматология факультеті студенттерінің 1,19 және 1,22 есе сәйкес жоғарылағанын көрсетті. Жылдам оқу 2 курс жалпы медицина студенттерімен қатар стоматология факультеті студенттерінің де 3,41 және 7,5 есе сәйкес жоғарылады.

Екі мыңжылдықтар бойы адамзат медицинадағы әртүрлі моральдық -этикалық қағидалар мен ережелерді қалыптастырды, бейімдеді. Бұл ережелер қоғамның дамуына сәйкес, діни, мәдени, этникалық, әлеуметтік-экономикалық қатынастардағы өзгерістермен тығыз байланыста құрылды. - Гиппократ моделі («зиян келтірмей» принципі), Парацельс моделі («Жақсылық жаса» принципі), деонтологиялық модель («борышты сақтау принципі») және биоэтика (тұлғаның құқықтары мен қадір қасиетін құрметтеу принципі). Қазіргі медицинада емдеу принципі физикалық (дене) Денсаулық шегінен шығып, медициналық этиканың жаңа моделі медицинаны адам құқығы контексінде құрастырды.

Бұрынғы бариатикалық хирургия аясында жүктіліктің басталуын көрсететін клиникалық жағдай ұсынылған - ауруды семіздікті емдеу үшін асқазанды айналып өту операциясы. Бұл клиникалық жағдай бариатикалық хирургия бала туу жасындағы әйелдердің құнарлылығын жақсартады, жүктіліктің басталуына ықпал етеді. Алайда, мұндай араласулар анемияны, асқорытуды бұзады, хирургиялық патологияны, атап айтқанда баланың қауіпсіз жүруіне қауіп төндіретін ішек өтімсіздігін тудырады. Сондықтан, бариатикалық операциядан кейін жүктіліктің оңтайлы режимін анықтау үшін осы мәселенің нәтижелерін одан әрі зерттеу қажет.