Қарағанды қаласы студенттерінің навигациялық және вакцинациялық сауаттылығы

Зерттеудің мақсаты. Қарағанды қаласының үш жоғары оқу орнының студенттері арасында навигациялық (НС) және вакцинациялық (ВС) сауаттылық деңгейін бағалау және осы көрсеткіштерге әсер ететін факторларды анықтау.

Материалдар және әдістер. Кросс-секциялық зерттеуге Қарағанды мемлекеттік университеті академиг Е.А. Букеатова атындағы, Қарағанды техникалық университеті А. Абылқас Сәгінов атындағы және Қарағанды медициналық университетінің студенттері қосылды, жалпы 1327 адам. HLS19-NAV және HLS19-VAC халықаралық сауалнама құралдары қолданылды, олар орыс және қазақ тілдеріне аударылып, Қазақстанда валидацияланды. Әлеуметтік-демографиялық сипаттамалар, денсаулыққа қатысты мінез-құлық және денсаулықты өздігінен бағалау туралы жиналған деректер сипаттамалық статистика, Пирсонның корреляциялық талдауы, t-тесті, ANOVA және сызықтық регрессия әдістерімен талданды.

Нәтижелер және талқылау. Барлық жауап берушілер арасында НГ орташа баллы 87,18±14,16 (өте жоғары деңгей), ал ВС орташа баллы 82,6±20,2 (жақсы деңгей) болды. Ең жоғары НС және ВС көрсеткіштері медицина мамандықтарының студенттерінде анықталды. Негізгі өмірлік дағдыларды алдын ала меңгерген жауап берушілер НС және ВС деңгейлерін айтарлықтай жоғары көрсеткен (p<0,001). Дәрілер мен медициналық қызметтердің қаржылық қолжетімділігі де сауаттылық көрсеткіштерімен оң корреляцияланған (p<0,05). Сонымен қатар, алкогольді тұтынатын немесе созылмалы аурулары бар студенттер НС және/немесе ВС көрсеткіштері төмен болды.

Қорытындылар. Навигациялық сауаттылық пен Вакцинациялық сауаттылықтың орташа көрсеткіштері медициналық мамандықтағы студенттер арасында жоғары болды, ал оқу курсының деңгейі мен негізгі өмірлік қолдау дағдылары сауаттылықпен оң корреляция көрсетті. Көптеген сызықтық регрессия нәтижелеріне сәйкес, НС және ВС деңгейін арттыруға статистикалық маңызды әсер ететін факторлар: қала маңайындағы тұрғын ауданы, негізгі медициналық көмек көрсету дағдыларының болуы, жоғары әлеуметтік-экономикалық мәртебе болды. НС және ВС төмендеуіне әсер ететін факторлар: отбасыдағы денсаулық мәселелері, медициналық қызметтердің қолжетімділігінің қиыншылығы және созылмалы аурулар.

1. Арингазина А.М., Байбусинова А.Ж., Исабекова С.С., Калмакова Ж.А. Анализ грамотности населения в вопросах здоровья Республики Казахстан. Наука и Здравоохранение. 2022; 24: 101-111. https://doi.org/10.34689/SH.2022.24.6.014

2. Arias López M.D.P., Ong B.A., Borrat Frigola X., Fernández A.L., Hicklent R.S., Obeles A.J.T., Rocimo A.M., Celi L.A. Digital literacy as a new determinant of health: A scoping review. PLOS Digital Health. 2023; 2 (10): e0000279. https://doi.org/10.1371/journal.pdig.0000279

3. Austrian National Public Health Institute, Vienna. The HLS19 Consortium of the WHO Action Network M-POHL: The HLS19-VAC Instrument to Measure Vaccination Literacy. – Factsheet. https://oepgk.at/website2023/wp-content/uploads/2023/08/oepgk-factsheet-hls19-vac.pdf (дата обращения: 16.12.2023)

4. Beauchamp A., Buchbinder R., Dodson S., Batterham R.W., Elsworth G.R., McPhee C., Sparkes L., Hawkins M., Osborne R.H. Distribution of health literacy strengths and weaknesses across socio-demographic groups: a cross-sectional survey using the Health Literacy Questionnaire (HLQ). BMC Public Health. 2015; 15: 678. https://doi.org/10.1186/s12889-015-2056-z

5. Berdesheva G., Khairullina E., Zhubaniyazova A., Amlaev K. Results of Comparative Analysis of Health Literacy among Student Youth of Aktobe City (Kazakhstan). Vrach. 2024; 35: 80-86.

6. Buchmann M., Jordan S., Loer A.K.M., Finger J.D., Domanska O.M. Motivational Readiness for Physical Activity and Health Literacy: Results of a Cross-Sectional Survey of the Adult Population in Germany. BMC Public Health. 2023; 23: 331.

7. Budhathoki S.S., Pokharel P.K., Jha N., Moselen E., Dixon R., Bhattachan M., et al. Health literacy of future healthcare professionals: a cross-sectional study among health sciences students in Nepal. International Health. 2019; 11: 15-23. https://doi.org/10.1093/inthealth/ihy090

8. Burkle F.M., Khorram-Manesh A., Goniewicz K. Covid-19 and beyond: the pivotal role of health literacy in pandemic preparedness. Prehospital and Disaster Medicine. 2023; 38 (3): 285-286.

9. Chu-Ko F., Chong M.L., Chung C.J., Chang C.C., Liu H.Y., Huang L.C. Exploring the Factors Related to Adolescent Health Literacy, Health-Promoting Lifestyle Profile, and Health Status. BMC Public Health. 2021; 21: 2196.

10. Clarke N., Dunne S., Coffey L., Sharp L., Desmond D., O’Conner J., Cullen C. Health literacy impacts self-management, quality of life and fear of recurrence in head and neck cancer survivors. Journal of Cancer Survivorship. 2021; 15 (6): 855-865.

11. Deasy C., Coughlan B., Pironom J., Jourdan D., Mannix-McNamara P. Psychological distress and coping amongst higher education students: a mixed method enquiry. PLoS ONE. 2014; 9: e115193. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0115193

12. Do B.N., Tran T.V., Phan D.T., Nguyen H.C., Nguyen T.T.P., Nguyen H.C., et al. Health literacy, eHealth Literacy, adherence to infection prevention and control procedures, lifestyle changes, and suspected COVID-19 symptoms among health care workers during lockdown: Online survey. Journal of Medical Internet Research. 2020; 22 (11): e22894.

13. Duong T.V., Aringazina A., Baisunova G., Nurjanah, Pham T.V., Pham K.M., Truong T.Q., Nguyen K.T., Oo W.M., Mohamad E., et al. Measuring Health Literacy in Asia: Validation of the HLS-EU-Q47 Survey Tool in Six Asian Countries. Journal of Epidemiology. 2017; 27: 80-86.

14. Elsborg L., Krossdal F., Kayser L. Health literacy among Danish university students enrolled in health-related study programmes. Scandinavian Journal of Public Health. 2017; 45: 831-838. https://doi.org/10.1177/1403494817733356

15. Göring A., Rudolph S. Die Gesundheitskompetenz von Studierenden in Abhängigkeit von sportlicher Aktivität. Bewegungsorientierte Gesundheitsförderung an Hochschulen. Göttingen: Universitätsverlag Göttingen; 2015: 147-165. https://doi.org/10.17875/gup2015-811

16. Griese L., Finbråten H.S., Francisco R., De Gani S.M., Griebler R., Guttersrud Ø., Jaks R., Le C., Link T., Silva da Costa A., et al. HLS19-NAV—Validation of a New Instrument Measuring Navigational Health Literacy in Eight European Countries. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2022; 19: 13863.

17. Griese L., Schaeffer D., Berens E.M. Navigational Health Literacy among People with Chronic Illness. Chronic Illness. 2023; 19: 172-183.

18. Hernandez-Mekonnen R., Duggan E.K., Oliveros-Rosen L., Gerdes M., Wortham S., Ludmir J., Bennett I.M. Health Literacy in Unauthorized Mexican Immigrant Mothers and Risk of Developmental Delay in their Children. Journal of Immigrant and Minority Health. 2016; 18 (5): 1228-1231. https://doi.org/10.1007/s10903-015-0284-z

19. Hofmarcher M.M., Rusticelli E., Oxley H. Improved Health System Performance through better Care Coordination. OECD Health Working Papers. 2007; 30. https://doi.org/10.1787/246446201766

20. Hoover D.S., Vidrine J.I., Shete S., Spears C.A., Cano M.A., Correa-Fernández V., Wetter D.W., McNeill L.H. Health Literacy, Smoking, and Health Indicators in African American Adults. Journal of Health Communication. 2015; 20 (2): 24-33. https://doi.org/10.1080/10810730.2015.1066465

21. Huang Y., Qi F., Wang R., Jia X., Wang Y., Lin P., Geng M., Li S. The Effect of Health Literacy on Health Status among Residents in Qingdao, China: A Path Analysis. Environmental Health and Preventive Medicine. 2021; 26: 78.

22. Juvinyà-Canal D., et al. Health Literacy among Health and Social Care University Students. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2020; 17: 2273. https://doi.org/10.3390/ijerph17172273

23. Kajupova G.S., Zhakenova S.R., Zhamantaev O.K., Erdesov N.Zh., Kuanysh Zh.M. Medicinskaja gramotnost’ v kontekste sovremennogo mira. Medicina i Ekologija. 2020; 94 (1): 21-27.

24. Kayupova G., Takaudina A., Bolatova Zh., Dauletkalieva Zh., Yerdessov N., Nukeshtayeva K., Zhamantayev O. General, Vaccination, Navigational and Digital Health Literacy of Students Enrolled in Different Medical and Health Educational Programs. Healthcare. 2024; 12 (9): 907. https://doi.org/10.3390/healthcare12090907

25. Kayupova G., Turdaliyeva B., Tulebayev K., van Duong T., Chang P.W., Zagulova D. Health Literacy among Visitors of District Polyclinics in Almaty, Kazakhstan. Iran Journal of Public Health. 2017; 46: 1062.

26. Kiran B., Karaca E.G., Hassoy H. Health Literacy Among University Students and Associated Factors: A Cross-Sectional Survey Among Pharmacy Students. Journal of Research in Pharmacy. 2022; 26: 1025-1036.

27. Kristin L.T., Matthew M. How Internet Access Drives Global Vaccine Skepticism. International Journal of Public Opinion Research. 2021; 33 (3): 551-570. https://doi.org/10.1093/ijpor/edab012

28. Levy H., Janke A. Health Literacy and Access to Care. Journal of Health Communication. 2016; 21: 43-50. https://doi.org/10.1080/10810730.2015.1131776

29. Lopatina M., Berens E.M., Klinger J., Levin-Zamir D., Kostareva U., Aringazina A., Drapkina O., Pelikan J.M. Adaptation of the Health Literacy Survey Questionnaire (HLS19-Q) for Russian-Speaking Populations—International Collaboration across Germany, Israel, Kazakhstan, Russia, and the USA. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2022; 19: 3572.

30. Mullan J., Burns P., Weston K., McLennan P., Rich W., Crowther S., et al. Health literacy amongst health professional university students: a study using the health literacy questionnaire. Education Sciences. 2017; 7: 54. https://doi.org/10.3390/educsci7020054

31. Paasche-Orlow M.K., Wolf M.S. The causal pathways linking health literacy to health outcomes. American Journal of Health Behavior. 2007; 31 (Suppl. 1): 19-26. https://doi.org/10.5555/ajhb.2007.31.supp.S19.

32. Pelikan J.M., Link T., Straßmayr C., Waldherr K., Alfers T., Bøggild H., Griebler R., Lopatina M., Mikšová D., Nielsen M.G., et al. Measuring Comprehensive, General Health Literacy in the General Adult Population: The Development and Validation of the HLS19-Q12 Instrument in Seventeen Countries. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2022; 19: 14129.

33. Rababah J.A., Al-Hammouri M.M., Drew B.L., Aldalaykeh M. Health literacy: exploring disparities among college students. BMC Public Health. 2019; 19. https://doi.org/10.1186/s12889-019-7781-2

34. Rababah J.A., Al-Hammouri M.M., Drew B.L., Aldalaykeh M. Health literacy: exploring disparities among college students. BMC Public Health. 2019; 19: 1401. https://doi.org/10.1186/s12889-019-7781-2

35. Ribeiro Í.J.S., Pereira R., Freire IV, de Oliveira B.G., Casotti C.A., Boery E.N. Stress and quality of life among university students: a systematic literature review. Health Professions Education. 2018; 4: 70-77. https://doi.org/10.1016/j.hpe.2017.03.002

36. Pedro A.R., Rosário R., Monteiro I., Cerqueira M., Roque S., Assunção V., Brandão D., Escoval A., Ferreira P.L. Health literacy in higher education students: findings from a Portuguese study. Eur. J. Public. Health. 2022; 32 (Suppl. 3): ckac130.140. https://doi.org/10.1093/eurpub/ckac130.140

37. 2.K. Round table: Navigational health literacy. Perspectives from Austria, Germany and Switzerland. Eur. J. Public. Health. 2022; 32 (Suppl. 3): ckac129.098. https://doi.org/10.1093/eurpub/ckac129.098

38. Shayakhmetov S.S., Toguzbayeva K.K., Ismailova A.A., Tabibi R., Derbishalieva Z.K., Dzhusupov K.O. Health Literacy of Rural Population of Kazakhstan. Iran Journal of Public Health. 2020; 49: 1269-1277.

39. Sørensen K., Van den Broucke S., Fullam J., Doyle G., Pelikan J., Slonska Z., Brand H., HLS-EU Consortium Health Literacy Project European. Health literacy and public health: a systematic review and integration of definitions and models. BMC Public Health. 2012; 12: 80. https://doi.org/10.1186/1471-2458-12-80

40. Stewart-Brown S., Evans J., Patterson J., Petersen S., Doll H., Balding J., et al. The health of students in institutes of higher education: an important and neglected public health problem? Journal of Public Health. 2000; 22: 492-499. https://doi.org/10.1093/pubmed/22.4.492

41. Sudo A., Kuroda Y. Media exposure, interactive health literacy, and adolescents’ susceptibility to future smoking. International Journal of Adolescent Medicine and Health. 2017; 29 (2): 20150052. https://doi.org/10.1515/ijamh-2015-0052

42. Sukys S., Cesnaitiene V.J., Ossowsky Z.M. Is Health Education at University Associated with Students’ Health Literacy? Evidence from Cross-Sectional Study Applying HLS-EU-Q. BioMed. Research International. 2017; 2017: 8516843. https://doi.org/10.1155/2017/8516843

43. Svendsen M.T., Bak C.K., Sørensen K., Pelikan J., Riddersholm S.J., Skals R.K., Mortensen R.N., Maindal H.T., Bøggild H., Nielsen G., et al. Associations of Health Literacy with Socioeconomic Position, Health Risk Behavior, and Health Status: A Large National Population-Based Survey among Danish Adults. BMC Public Health. 2020; 20: 565.

44. Tran H.T.T., Nguyen M.H., Pham T.T.M., Kim G.B., Nguyen H.T., Nguyen N.M., et al. Predictors of eHealth literacy and its associations with preventive behaviors, fear of COVID-19, anxiety, and depression among undergraduate nursing students: A cross-sectional survey. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2022; 19 (7): 3766.

45. Vamos S., Yeung P., Bruckermann T., Moselen E.F., Dixon R., Osborne R.H., et al. Exploring health literacy profiles of Texas university students. Health Behavior and Policy Review. 2016; 3: 209-225. https://doi.org/10.14485/HBPR.3.3.3

46. Vozikis A., Drivas K., Milioris K. Health Literacy among University Students in Greece: Determinants and Association with Self-Perceived Health, Health Behaviours and Health Risks. Archives of Public Health. 2014; 72: 15.

47. World Health Organization. Promoting Health: Guide to National Implementation of the Shanghai Declaration. Geneva: World Health Organization; 2018: 35.

48. Yang J., Gao Y., Wang Z. Increasing health literacy in China to combat noncommunicable diseases. China CDC Weekly. 2020; 2 (51): 987-991. https://doi.org/10.46234/ccdcw2020.248

49. Yang K., Hu Y., Qi H. Digital Health Literacy: Bibliometric Analysis. Journal of Medical Internet Research. 2022; 24 (7): e35816. https://doi.org/10.2196/35816

50. Zhang Y., Zhang F., Hu P., Huang W., Lu L., Bai R., et al. Exploring health literacy in medical university students of Chongqing, China: a cross-sectional study. PLOS One. 2016; 11(4): e0152547. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0152547

51. Zou M., Zhang Y., Zhang F., Hu P., Bai R., Huang W., et al. The ability to obtain, appraise and understand health information among undergraduate nursing students in a medical university in Chongqing, China. Nursing Open. 2018; 5: 384-392. https://doi.org/10.1002/nop2.161