АДАМНЫҢ СОТ-МЕДИЦИНАЛЫҚ СӘЙКЕСТЕНДІРУІНДЕ ШАШТЫ ТАЛДАУДЫҢ РӨЛІ

Шаштағы макро- және микроэлементтердің құрамын анықтау маңызды сот-медициналық диагностикалау белгісі болып табылады. Мақалада Орталық Қазақстан тұрғындары шаштарының элементтік құрамын зерттеудің материалдары көрсетілген. Индуктивті қатынасқан плазмамен атомды-эмиссиялық спектрометрия әдісімен шаштағы Cu, Zn, Co, Fe, Cr, Mn,Cd, As, Pb, Ni, P, Са, K және Mg мағынасының талдауы жасалынды. Тұрған жеріне, жынысына, жасына, жұмыс орны мен кәсіби өтіліне байланысты тірі адамдар мен өліктерде осы әлементтердің ену, тарау және сақталу ерекшеліктері қарастырылды. Кенттенген және ауылдық аумақтарда тұратын халықта-ғы макро-мен микроэлементтік мағынасының ашық көрінетін ерекшеліктері анықталды. Ауданның өнеркәсіптік-индустриалды кәсіпорындарында жұмыс істейтін тұлғаларда және өнеркәсіптік салада жұмыс жасамайтын тұлғаларда микроэлементтік теңгерімсіздігінің талдауы жасалды. Сонымен қатар, өндірісте ұзақ уақыт жұмыс жасайтын тұлғаларда ағзаның макроэлементтермен төмен қамсыздандырылуы жағдайында шаштарында уытты химиялық элементтердің шоғырлануының маңызды артып кетуі анықталған болатын. Жас индексіне және жынысына байланысты ерекшеліктер анықталды. Аумақтық индустриалды кешендердің әсер етуімен пайда болатын шаштағы элементтердің жинақталу деңгейлерінің сипаттық индикаторлық көрсеткіштері ерекшелінді. Сот-медициналық сараптама кезінде адамды сәйкестендіру үшін ең оптималды критерийлерді таңдау мәселелері қарастырылды.

шаш, микроэлементтер, сот-медициналық сараптама, адамды сәйкестендіру, индуктивті қатынасқан плазмамен атомды-эмиссиялық спектрометрия

1. Влияние поступления микроэлементов из биосферы на элементный статус человека /Е. В.Сальникова, Е. А. Осипова, А. В. Скальный и др. //Вестник ОГУ. - 2013. - V. 10. - С. 59-64.

2. Кенесары Д. У. Оценка рисков здоровью населения от химического загрязнения атмосферного воздуха в населенных пунктах Республики Казахстан /Д. У. Кенесары, З. Адильгирейулы, Н. А. Акжолова //Вестник КазНМУ. - 2019. - №1. - С. 89-93.

3. Кутяков В. А. Концентрация макро- и микроэлементов в биологических объектах как диагностический признак в судебно-медицинской экспертной практике /В. А. Кутяков, А. Б. Салмина, В. И. Чикун //Сиб. мед. журн. - 2015. - №3. - C. 87-92.

4. Мусабекова С. А. Элементный состав волос как индикатор природно-техногенной обстановки территории для судебно-медицинской идентификации человека //Медицина и экология. - 2018. - №4. - С. 105-111.

5. Сальникова Е. В. Микроэлементный статус населения Оренбургской области /Е. В. Сальникова, Т. И. Бурцева, А. В. Скальный // Экология человека. - 2019. - №1. - С. 28-32.

6. Скальный А. В. Референтные значения концентрации химических элементов в волосах, полученные методом ИСП-АЭС (АНО центр биотической медицины) //Микроэлементы в медицине. - 2003. - №4 (1). - С. 55-56.

7. Скальный А. В. Референтные значения содержания токсичных микроэлементов в волосах у профессионально незащищенного населения России //Экологическая токсикология и фармакология. - 2015. - Т. 40, №1. - С. 18-21.

8. Унгуряну Т. Н. Сравнение трех и более независмых групп с использованием непараметрического критерия Краскела Уоллиса в программе Stata /т. Н. Унгуряну, А. М. Гржибовский //Экология человека. - 2014. - №6. - C. 78-82.

9. Элементный статус взрослого трудоспособного населения Республики Бурятия /И. Ю. Тармаева, А. В. Скальный, О. Г. Богданова и др. //Медицина труда и промышленная экология. - 2019. - №5. - С. 308-313.

10. Assessment of environmental and occupational exposure to heavy metals in Taranto and other provinces of Southern Italy by means of scalp hair analysis /E. V. Buononato, D. De Luca, I. C. Galeandro et al. //Environmental monitoring and assessment. - 2016. - V. 188 (6). - P. 337.

11. Evaluation of the status and the relationship between essential and toxic elements in the hair of occupationally exposed workers /M. A. Nouioui, M. Araoud, M. L. Milliand et al. // Environmental monitoring and assessment. - 2018. - V. 190 (12). - P. 731.

12. External interference from ambient air pollution on using hair metal (loid) s for biomarker-based exposure assessment /M. Ren, L. Yan, Y. Pang et al. //Environment International. - 2020. - V. 137. - P. 105-584.

13. Hair chemical element contents and influence factors of reproductive-age women in the West Ujimqin Banner, Inner Mongolia, China / S. Zhou, H. Yuan, X. Ma, Y. Liu //Chemosphere. - 2017. - V. 166. - Pp. 528-539.

14. He M. J. Organophosphate esters and phthalate esters in human hair from rural and urban areas, Chongqing, China: concentrations, composition profiles and sources in comparison to street dust //Environmental Pollution. - 2018. -V. 237. - Pp. 143-153.

15. Hu Y. Health risks to local residents from the exposure of heavy metals around the largest copper smelter in China //Ecotoxicology and environmental safety. - 2019. - V. 171. - Pp. 329-336.

16. Human hair analysis in relation to similar environmental and occupational exposure /M. I. Szynkowska, M. Marcinek, A. Pawlaczyk, J. Albinska //Environmental toxicology and pharmacology. - 2015. - V. 40. - P. 402-408.

17. Kucera, J. Hair elemental analysis for forensic science using nuclear and related analytical methods /J. Kucera, J. Kamenik, V. Havranek // Forensic Chemistry. - 2018. - V. 7. - Pp. 65-74.

18. Muhammad S. Associations of potentially toxic elements (PTEs) in drinking water and human biomarkers: a case study from five districts of Pakistan /S. Muhammad, S. Khan // Environmental Science and Pollution Research. - 2018. - V. 25. - P. 67-73.

19. Tamburo E. Gender as a key factor in trace metal and metalloid content of human scalp hair. A multi-site study /E. Tamburo, D. Varrica, G. Dongarra //Science of the Total Environment. - 2016. - V. 573. - Pp. 996-1002.

20. Trace elements in scalp hair and fingernails as biomarkers in clinical studies /A. A. Momen, M. A. Khalid, M. A. Elsheikh, D. M. Ali //J. Health. Spec. - 2015. - V. 3. - Pp. 28-34.

21. Xie W. Health risk assessment of trace metals in various environmental media, crops and human hair from a mining affected area //International journal of environmental research and public health. - 2017. - Т. 14. - V. 12. - P. 1595.