ДИАБЕТТІК ТАБАН СИНДРОМЫМЕН АСҚЫНҒАН 2 ТИПТІ ҚАНТ ДИАБЕТІН БАСҚАРУДАҒЫ ЗАМАНАУИ ТӘСІЛ

Қант диабетіне тән гипергликемия иммундық функцияның бұзылуына және созылмалы қабыну процесінің дамуына әкелетін тотығу стрессінің агенттерін өндіруге ықпал етеді. Бұл факторлар жүректің ишемиялық ауруы, тұрақсыз стенокардия, миокард инфарктісі, перифериялық микроангиопатия және диабеттік табан синдромының болжамын нашарлататын басқа да артикуляциялық аурулар сияқты қант диабетінің кеш асқынуларының дамуына негіз болады. Қабыну процестері және иммундық жүйенің бұзылуы тіндік гомеостаздың теңгерімсіздігіне ықпал етеді, созылмалы жаралардың пайда болуымен және төменгі аяқтарды ампутациялау қажеттілігімен байланысты. Созылмалы жаралардың салдары пациенттер үшін мүгедектік пен психикалық стресстің қолайсыз шындығын тудырады. Науқастар да, медициналық қызметкерлер де әр түрлі емделмейтін жаралардың патогенезі мен патофизиологиясын тереңірек түсінуден пайда көретіні сөзсіз. Жаңа білім әртүрлі сипаттағы созылмалы жаралар арасындағы ұқсастықтарды олардың өткір жаралардан айырмашылықтарымен салыстыру арқылы алынады.

1. Asbaghi O., Nazarian B., Yousefi M. Effect of vitamin E intake on glycemic control and insulin resistance in diabetic patients: an updated systematic review and metaanalysis of randomized controlled trials. Nutr. J. 2023; 22 (10). https://doi.org/10.1186/s12937-023-00840-1

2. Baron J.M., Glatz M., Proksch E.Optimal Support of Wound Healing: New Insights. Dermatology. 2020; 236 (6): 593-600. https://doi.org/10.1159/000505291

3. Chua G.H.I., Phang S.C.W., Wong Y.O., Ho L.S., Palanisamy U.D., Abdul Kadir K. Vitamin E Levels in Ethnic Communities in Malaysia and Its Relation to Glucose Tolerance, Insulin Resistance and Advanced Glycation End Products: A Cross-Sectional Study. Nutrients. 2020;12 (12): 3659. https://doi.org/10.3390/nu12123659

4. Dai J., Jiang C., Chen H., Chai Y. Vitamin D and diabetic foot ulcer: a systematic review and meta-analysis. Nutr. Diabetes. 2019; 9 (1): 8. https://doi.org/10.1038/s41387-019-0078-9

5. Didangelos T., Karlafti E., Kotzakioulafi E., Margariti E., Giannoulaki P., Batanis G., Tesfaye S., Kantartzis K. Vitamin B12 Supplementation in Diabetic Neuropathy: A 1-Year, Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Trial. Nutrients. 2021; 13 (2): 395. https://doi.org/10.3390/nu13020395

6. Dubey P., Thakur V., Chattopadhyay M. Role of Minerals and Trace Elements in Diabetes and Insulin Resistance. Nutrients. 2020; 12 (6): 1864. https://doi.org/10.3390/nu12061864

7. Farah S., Yammine K. A systematic review on the efficacy of vitamin B supplementation on diabetic peripheral neuropathy. Nutr. Rev. 2022; 80 (5): 1340-1355. https://doi.org/10.1093/nutrit/nuab116

8. Geller M., Oliveira L., Nigri R., Mezitis S.G., Ribeiro M.G. B Vitamins for Neuropathy and Neuropathic Pain. Vitam. Miner. 2017; 6: 161. https://doi.org/10.4172/23761318.1000161

9. Gheita A.A., Gheita T.A., Kenawy S.A. The potential role of B5: A stitch in time and switch in cytokine. Phytother. Res. 2020; 34 (2): 306-314. https://doi.org/10.1002/ptr.6537

10. Hariharan S., Dharmaraj S. Selenium and selenoproteins: it's role in regulation of inflammation. Inflammopharmacology. 2020; 28(3): 667-695. https://doi.org/10.1007/s10787-020-00690-x

11. Hujoel P.P., Hujoel M.L.A. Vitamin C and scar strength: analysis of a historical trial and implications for collagen-related pathologies. Am. J. Clin. Nutr. 2022; 115 (1): 8-17. https://doi.org/10.1093/ajcn/nqab262

12. Keşkek S.O., Kırım S., Karaca A., Saler T. Low serum magnesium levels and diabetic foot ulcers. Pak. J. Med. Sci. 2013; 29 (6): 1329-1333. https://doi.org/10.12669/pjms.296.3978

13. Kulprachakarn K., Ounjaijean S., Wungrath J., Mani R., Rerkasem K. Micronutrients and Natural Compounds Status and Their Effects on Wound Healing in the Diabetic Foot Ulcer. Int. J. Low. Extrem. Wounds. 2017; 16 (4): 244250. https://doi.org/10.1177/1534734617737659

14. Kurian S.J., Baral T., Unnikrishnan M.K., Benson R., Munisamy M., Saravu K., Rodrigues G.S., Rao M., Kumar A., Miraj S.S. The association between micronutrient levels and diabetic foot ulcer: A systematic review with meta-analysis. Front. Endocrinol (Lausanne). 2023; 14: 1152854. https://doi.org/10.3389/fendo.2023.1152854

15. Li Y., Wongsiriroj N., Blaner W.S. The multifaceted nature of retinoid transport and metabolism. Hepatobiliary Surg. Nutr. 2014; 3 (3): 126-139. doi: 10.3978/j.issn.23043881.2014.05.04

16. Lin P.H., Sermersheim M., Li H., Lee P.H.U., Steinberg S.M., Ma J. Zinc in Wound Healing Modulation. Nutrients. 2017; 10 (1): 16. https://doi.org/10.3390/nu10010016

17. Macido A. Diabetic Foot Ulcers and Vitamin D Status: A Literature Review. SAGE Open Nurs. 2018; 4: 2377960818789027. https://doi.org/10.1177/2377960818789027

18. Molnar J.A., Underdown M.J., Clark W.A. Nutrition and Chronic Wounds. Adv. Wound Care (New Rochelle). 2014; 3(11): 663-681. https://doi.org/10.1089/wound.2014.0530

19. Moore Z.E., Corcoran M.A., Patton D. Nutritional interventions for treating foot ulcers in people with diabetes. Cochrane Database Syst. Rev. 2020; 7 (7): CD011378. https://doi.org/10.1002/14651858

20. Pena G., Kuang B., Cowled P., Howell S., Dawson J., Philpot R., Fitridge R. Micronutrient Status in Diabetic Patients with Foot Ulcers. Adv. Wound Care (New Rochelle). 2020; 9 (1): 9-15. https://doi.org/10.1089/wound.2019.0973

21. Polcz M.E., Barbul A. The Role of Vitamin A in Wound Healing. Nutr. Clin. Pract. 2019; 34 (5): 695-700. https://doi.org/10.1002/ncp.10376

22. Priyanto M.H., Legiawati L., Saldi S.R.F., Yunir E., Miranda E. Comparison of vitamin D levels in diabetes mellitus patients with and without diabetic foot ulcers: An analytical observational study in Jakarta, Indonesia. Int. Wound. J. 2023; 20 (6): 2028-2036. https://doi.org/10.1111/iwj.14066

23. Putz Z., Tordai D., Hajdú N., Vági O.E., Kempler M., Békeffy M., Körei A.E., Istenes I., Horváth V., Stoian A.P., Rizzo M., Papanas N., Kempler P. Vitamin D in the Prevention and Treatment of Diabetic Neuropathy. Clin. Ther. 2022; 44 (5): 813-823. https://doi.org/10.1016/j.clinthera.2022.03.012

24. Quain A.M., Khardori N.M. Nutrition in Wound Care Management: A Comprehensive Overview. Wounds. 2015; 27 (12): 327-335

25. Riaz S. Study of Protein Biomarkers of Diabetes Mellitus Type 2 and Therapy with Vitamin B1. J. Diabetes Res. 2015; 2015: 150176. doi: https://doi.org/10.1155/2015/150176

26. Saeedi P., Petersohn I., Salpea P., Malanda B., Karuranga S., Unwin N., Colagiuri S., Guariguata L., Motala A.A., Ogurtsova K., Shaw J.E., Bright D., Williams R. IDF Diabetes Atlas Committee. Global and regional diabetes prevalence estimates for 2019 and projections for 2030 and 2045: Results from the International Diabetes Federation Diabetes Atlas, 9th edition. Diabetes Res. Clin. Pract. 2019; 157: 107843. https://doi.org/10.1016/j.diabres.2019.107843

27. Subramaniam T., Fauzi M.B., Lokanathan Y., Law J.X. The Role of Calcium in Wound Healing. Int. J. Mol. Sci. 2021; 22 (12): 6486. https://doi.org/10.3390/ijms22126486

28. Tang W., Chen L., Ma W., Chen D., Wang C., Gao Y., Ran X. Association between vitamin D status and diabetic foot in patients with type 2 diabetes mellitus. J. Diabetes Investig. 2022; 13 (7): 1213-1221. https://doi.org/10.1111/jdi.13776

29. Xu R., Zhang S., Tao A., Chen G., Zhang M. Influence of vitamin E supplementation on glycaemic control: a meta-analysis of randomised controlled trials. PLoS One. 2014; 9 (4): e95008. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0095008

30. Zhao R., Liang H., Clarke E., Jackson C., Xue M. Inflammation in Chronic Wounds. Int. J. Mol. Sci. 2016; 17 (12): 2085. https://doi.org/10.3390/ijms17122085