БАТЫС ҚАЗАҚСТАН ЖАСӨСПІРІМ ҚЫЗДАРЫНЫҢ ЖЫНЫСТЫҚ ЖЕТІЛУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Орал қаласының жалпыға білім беру мекемелеріне қатысатын дені сау 2031 жасөспірім қыздардың жыныстық жетілу ерекшеліктері бойынша мәліметтер берілген. Жыныстық жетілу екінші жыныстық белгілердің жиынтығымен, яғни, қасаға және қолтық асты түктерінің, сүт бездерінің өсуі және етеккірдің (менархе) келуімен бағаланды. Менархе жасы status quo нәтижесі бойынша анықалды. Жыныстық жетілу деңгейі жекелеген белгілердің даму кезеңін және менархе басталу уақытын көрсететін арнайы формауламен белгіленді. Қыз балалардың алғашқы жыныстық дамуы сүт бездерінің өсуімен жүретіндігі анықалды, содан кейін қолтық астында түктер пайда болатындығы, соңынан қасағада түктердің өсетіндігі, кейін менархе басталатындығы толық белгілі болды. Зерттелген топ арасында этникалық ерекшеліктер анықталған жоқ.

физическое развитие, подростки, половое развитие, менструальная функция, биологическое развитие, дене дамуы, жасөспірімдер, жыныстық жетілу, менструальды қызмет, биологиялық даму

1. Атамбаева Р. М. Особенности физического и полового развития девушек-учащихся различных образовательных учреждений /Р. М. Атамбаева, Ф. А. Кочкорова, М. К. Эсенаманова //Здравоохранение Таджикистана. - 2015. - №1. - С. 96-101.

2. Баранов А. А. Оценка состояния здоровья детей. Новые подходы к профилактической и оздоровительной работе в образовательных учреждениях: руководство для врачей /А. А. Баранов, В. Р. Кучма, Л. М. Сухарева и др. - М.: ГЭОТАР-Медиа, 2008. - 432 с.

3. Баранов А. А. Физическое развитие детей и подростков на рубеже тысячелетий /А. А. Баранов, В. Р. Кучма, Н. А. Скоблина. - М.: Издательство Научного центра здоровья детей РАМН, 2008. - 216 с.

4. Захарова Т. Г. Конституциональные особенности полового созревания у девушек-подростков /Т. Г. Захарова, В. Г. Николаев, И. П. Искра //Сибирское медицинское обозрение. - 2011. - Т. 68, №2. - С. 54-57.

5. Калишев М. Г. Особенности полового развития девочек школьного возраста Центрального Казахстана /М. Г. Калишев, С. И. Рогова, Е. В. Мацук //Медицина и экология. -2016. - № 2. - С. 52-57.

6. Калканбаева Ч. Показатели физического и полового развития, менструальная и детородная функции женщин при разной их адаптированное™ к высокогорным условиям: Автореф. дис..канд. мед. наук. - Бишкек, 1992. - С. 23.

7. Коколина В. Ф. Репродуктивное здоровье девочек и девушек -подростков в современных условиях //Эффективная фармакотерапия в акушерстве и гинекологии. - 2006. -№1. - С. 6-11.

8. Курбатова А. В. Этнические и конституциональные особенности полового развития девочек-подростков и девушек Таймыра: Автореф. дис..канд. мед. наук. - Красноярск, 2011. - 27 с.

9. Кучма В. Р. Особенности полового созревания современных московских школьников /В. Р. Кучма, Н. А. Скоблина, Н. А. Бокарева //Российский педиатрический журнал. - 2012. - №6. - С. 44-47.

10. Мазурин А. В. Пропедевтика детских болезней /А. В. Мазурин, И. М. Воронцов. - М.: Медицина, 1985. - 432 с.

11. Мельник В. А. Влияние комплекса социально-биологических факторов на морфофункциональные показатели физического развития и половое созревание городских школьников /В. А. Мельник, Н. В. Козакевич //Курский научно-практический вестник «Человек и его здоровье». - 2014. - №2. -С. 56-61.

12. Скоблина Н. А. Научно-методическое обоснование оценки физического развития детей в системе медицинской профилактики: Автореф. дис.д-ра мед. наук. - М., 2008. - 48 с.