Тіршілік әрекетін шектеу дәрежесін, оңалту әлеуетін және оны білім беру процесіне енгізу перспективасын бағалау құралы ретінде қызмет етудің халықаралық жіктелуі

Мақалада мүгедектік критерийлерін айқындау, денсаулық сақтау және әлеуметтік қорғау саласындағы оңалту іс-шараларының қажеттілігі мен көлемін негіздеу мақсатында қызмет етудің халықаралық жіктемесінің (ҚЕХЖ), мүгедектіктің ережелері, адамның денсаулығының өзгеруінің, жеке және әлеуметтік факторларының терапевтік патологиямен байланысы келтірілген. Бұл жұмыстың мақсаты науқастарды оңалту орталықтарының тиімді жұмысын ұйымдастыру үшін ҚЕХЖ-сін пайдалану деректерін, құралдарын, тәсілдері мен шарттарын талдау, сондай-ақ оның нәтижелерін талдау болды. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы медициналық-әлеуметтік сараптама жүргізу кезінде эпидемиологиялық бақылау және қоғамдық денсаулық сақтау әрекеттерін үйлестіру үшін қажетті халықаралық жіктеулерді жүйелеуді бекітті. ҚЕХЖ, мүгедектік және денсаулық әр түрлі мамандықтағы клиницисттердің жұмысында маңыздырақ бола түсуде. ҚЕХЖ денсаулық сипаттамаларының және онымен байланысты барлық жағдайлардың жіктеуіші ретінде әрекет ете отырып, қоғамдық өмірдің көптеген салаларында қолданылуы мүмкін: денсаулық сақтау, әлеуметтік қорғау, сақтандыру, әлеуметтік жұмыспен қамту, білім беру, экономика, әлеуметтік саясат, заңнама. Кешенді диагностикалық және функционалды ақпарат белгілі бір адамның немесе адамдар тобының денсаулық жағдайына кеңірек және мазмұнды сипаттама беруге мүмкіндік береді. Бұл тұрғыда мүгедектік тобын анықтаудың медициналық, құқықтық және әлеуметтік мәні бар, өйткені ол қоғамдағы нақты қатынастармен: мүгедекке берілетін жәрдемақылардың болуымен, мүгедектік бойынша зейнетақыны төлеумен және еңбекке қабілеттілігін шектеумен байланысты. Нәтижелердің практикалық маңыздылығы ҚЕХЖ жіктемесін қолданудың әзірленген әдістемесі қазіргі заманғы денсаулық сақтау жүйесі жағдайында науқастарды медициналық оңалтудың тиімділігін бағалауға мүмкіндік беру әрекетінен тұрады.

1. Амарова А. Т. Организация раннего скрининга и оказание ранней психолого-педагогической поддержки детям и их семьям в Республике Казахстан //Особый ребенок: обучение, воспитание, развитие. – 2021. – №9. – С. 46-54.

2. Арингазина А. М. Оценка состояния паци ентов третьей клинической группы с помощью инструментов Международной классификации функционирования, ограничений жизнедеятельности и здоровья /А. М. Арингазина, С. Т. Олжаев, Б. С. Хегай //Онкология и радиология Казахстана. – №6. – С. 99-99.

3. Булекбаева Ш. А. Анализ деятельности детских реабилитационных центров в системе здравоохранения Республики Казахстан /Ш. А. Булекбаева, А. Ж. Сагындыкова //Kazakh Journal of Physical Medicine & Rehabilitation. – 2019. – №3. – С. 4-10.

4. Газалиева Ш. М. Роль МКФ с позиции индивидуального подхода к вопросам реабилитации с учетом уровня функционирования реабилитантов /Ш. М. Газалиева, К. А. Алиханова, Т. О. Абугалиева ///Медицина и экология. – 2021. – №2. – С. 88-93.

5. Качыбекова Л. И. Аспекты модели медико-социальной экспертизы в Киргизской Республике //Бюллетень науки и практики. – 2019. – №5. – С. 90-97.

6. Международная классификация функционирования, ограничений жизнедеятельности и здоровья. Женева: ВОЗ; 2001.

7. Agostini, F. Rehabilitation settings during and after covid-19: an overview of recommendations /F. Agostini, M. Mangone, R. U. Pierangela // Journal of rehabilitation medicine. – 2021. – №53 (1). – P. 2737.

8. Barker K. L. Physiotherapy rehabilitation for osteoporotic vertebral fracture-a randomised controlled trial and economic evaluation (PROVE trial) /K. L. Barker, M. Newman, N. Stallard //Osteoporos. – 2020. – V. 31(2). – Pp. 277-289.

9. Book S. Laying the foundation for an International Classification of Functioning, Disability and Health Core Set for community-dwelling elderly adults in primary care: the clinical perspective identified in a cross-sectional study /S. Book, G. Ulbrecht, J. Tomandl //BMJ Open. – 2020. – V. 23(3). – Pp. 10-13.

10. Buleshov М. А. Evaluation of the effectiveness of ongoing preventive and medical measures in the district of Turkestan / М. А. Buleshov, S. Н. Elipbekova, S. S. Sakieva. – Вестник Казахского национального медицинского университета. – 2020. – №3. – С. 398-402.

11. Cieza A. Global estimates of the need for rehabilitation based on the Global Burden of Disease study 2019: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2019 /A. Cieza, K. Causey, K. Kamenov //The Lancet. – 2020. – V. 396 (10267). – Pp. 2006-2017.

12. Geman O. Mathematical models used in intelligent assistive technologies: Response surface methodology in software tools optimization for medical rehabilitation. Recent Advances in Intelligent Assistive Technologies: Paradigms and Applications, 83-110& /O. Geman, O. Postolache, I. Chiuchisan //https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-030-30817-9_4.

13. Hart T. A theory-driven system for the specification of rehabilitation treatments /T. Hart, M. P. Dijkers, J. Whyte //Archives of Physical Medicine and Rehabilitation. – 2019. – V. 100 (1). – Pp. 172-180.

14. Khan F. Medical rehabilitation in pandemics: towards a new perspective /F. Khan, B. Amatya //Journal of rehabilitation medicine. – 2020. – V. 52 (4). – Pp. 1-4.

15. Panday J. Experiences of inpatient rehabilitation from the perspective of persons with acquired brain injury / J. Panday, D. Velikonja, S. E. Moll //Disability and rehabilitation. – 2022. – V. 44(19). – Pp. 5539-5548.

16. Pearl C. Validation of the International Classification of Functioning, Disability and Health Core Sets for traumatic brain injury from Australian community patient perspectives /C. Pearl, K. Fary, J. Rodney //J. Rehabil. Med. – 2021. – V. 53 (7). – jrm00218.

17. Rast F. M. ICF Mobility and self-care goalsof children in inpatient rehabilitation /F. M. Rast, R. Labruyere //Dev. Med. Child. Neurol. – 2020. – V. 62. – Pp. 483-488.

18. Reem A. H. Multidisciplinary rehabilitation in persons with multiple trauma: A systematic review /A. H. Reem, A. Bhasker, L. Eduardo Cofré Lizama //Journal of Rehabilitation Medicine. – 2020. – V. 52. – P. 10.

19. Schakel W. The association between visual im pairment and fatigue: A systematic review and meta-analysis of observationalstudies /W. Schakel, C. Bode, E. Elsman //Ophthalmic and Physiological Optics. – 2019. – V. 39 (6). – Pp. 399-413.

20. Sheehy L. M. Considerations for postacute rehabilitation for survivors of COVID-19 //JMIR public health and surveillance. – 2020. – V. 6 (2). – e19462.

21. Sykes C. R. Remodeling of the ICF: a commentary /C. R. Sykes, T. Maribo, H. A. Stallinga // Disabil. Health. J. – 2021. – V. 14 (1). – 100978.

22. Van Nispen R. Reducing avoidable visual impairment in elderly home healthcare patients by basic opthalmologic screening /R.Van Nispen, H. Van Der Aa, F. Timmermans //Acta Opthalmologica. – 2019. – V. 97. – Pp. 401-408.

23. Vision Loss Expert Group of the Global Burden of Disease Study. Causes of blindness and vision impairment in 2020 and trends over 30 years, and prevalence of avoidable blindness in relation to VISION 2020: The Right to Sight–An analysis for the Global Burden of Disease Study //The Lancet Global Health. – 2020. – V. 9. – E144-E160.

24. World Health Organization. How to use the ICF: A practical manual for using the International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF). Exposure draft for comment. Available online: https://www.who.int/publications/m/item/how-to-use-the-icf---a-practical-manual-forusing-the-international-classification-of-functioning-disability-and-health (accessed on 20 April 2022).

25. Yibekal B. T. Vision-related quality of life among adult patients with visual impairment at University of Gondar, Northwest Ethiopia / B. T. Yibekal, D. S. Alemu, D. H. Anbesse //Journal of Ophthalmology. – 2020. – V. 2020. – Article ID 9056097.