Қарағанды облысы бойынша Паркинсон ауруымен сырқаттанушылықтың құрылымын зерттеу.Маршруттау жоспарын құру

Паркинсон ауруы прогрессивті, клиникалық өзгермелі нейродегенеративті ауру болып табылады және оның таралуы алдағы 20 жылда екі есе артады деп болжануда. Тәжірибе көрсеткендей, Паркинсон ауруы диагнозы клиникалық көріністерге негізделген және негізгі белгілер брадикинезия, қаттылық және тремор болып табылады. Мотор ақауларынан басқа, Паркинсон ауруы моторлы емес белгілермен, соның ішінде вегетативті дисфункциямен, депрессиямен, мазасыздықпен және галлюцинациямен байқалады, бұл Паркинсон ауруын бастапқы диагностикалауды қиындатуы мүмкін. Қозғалтқыш ақауларына қарсы Леводопа/Карбидопа негізінделген дәрі - дәрмектер, моноаминоксидаза-В ингибиторлары және допамин агонистерімен емдейді. Алайда, леводопаның ұзақ мерзімді қолданылуы мен жоғары дозалары аурудың дамуын бәсеңдету қабілетін көрсетпеді, бұл уақыт өте келе дискинезияға және мотор белгілерінің ауытқуына әкелді. Осыған байланысты әлемдік тәжірибеде леводопа терапиясында барабар бақылауға қол жеткізілмейтіндер үшін нейрохирургиялық емдеу әдістері қолданылады. Паркинсон ауруы кезінде невропатологтың көмегі маңызды болса да, жалпы тәжірибелік дәрігер көбінесе емделуді және маманның кеңесін қажет ететін ерте белгілері бар науқастар үшін бірінші буын болып табылады.
Зерттеу мақсаты: Қарағанды облысы бойынша Паркинсон ауруының клиникалық жағдайларын талдау және маршруттау жоспарын жасау.
Материалдар мен әдістер: верификацияланған Паркинсон ауруы диагнозы бар амбулаториялық және стационарлық карталарға ретроспективті талдау жасалды. Талдаулар жасына, жынысына, өзгертілген Хен – Яр шкаласы бойынша клиникалық кезеңдеріне, терапияны таңдауға және анықталған асқынуларға сәйкес жасалды. Амбулаториялық деңгейдегі іс-қимыл алгоритмі жалпы тәжірибелік дәрігер, невропатолог және экстрапирамидалық бұзылулар кабинеті арасындағы тиімді пәнаралық тәсілге ықпал етеді.
Нәтижелер. Қарағанды облысында Паркинсон ауруымен ауыратын науқастардың орташа жасы 66,5±9,02 құрады. Еркектерге қарағанда әйелдерде (N=138, 62,4%) 1,6 есе жиілік басым (n=83 37,5 %) болып табылады. Ауру құрылымында әйелдер арасында кең таралған жас тобы 60 пен 69 жас аралығында болды (N=66), ерлер үшін 60 пен 79 жас аралығында (N=54). Мотор белгілерін жақсарту үшін Паркинсон ауруымен ауыратын жеке науқастарда қарастырылуы мүмкін нейрохирургиялық емдеудің балама әдістері анықталды. Мидың терең стимуляциясы үшін халықаралық көрсеткіштерге сәйкес пациенттерді хирургиялық емдеуге іріктеу кезінде аурудың орташа ұзақтығы 7,3±2,3 (49-71 жас аралығы) құрады.
Қорытынды. Бұл ғылыми зерттеуде Қарағанды облысы бойынша гендерлік, жас ерекшелік деректеріне, Хен-Яр шкаласы бойынша клиникалық кезеңдерге, терапияны таңдауға және Паркинсон ауруы диагнозымен анықталған асқынуларға ретроспективті талдау жүргізілді, сондай-ақ қолда бар әлемдік статистикамен салыстырмалы сипаттама жүргізілді, көрсеткіштердің алшақтығы анықталды, сондай-ақ олардың сәйкес келмеуінің неғұрлым ықтимал себебі белгіленді, кейіннен Қазақстан мен Қарағанды облысы бойынша практикада салыстыра отырып, халықаралық практикада қолданылатын емдеудің негізгі әдістері сипатталды.

1. Dorsey ER, Constantinescu R, Thompson JP, Biglan KM, Holloway RG, Kieburtz K, Marshall FJ, Ravina BM, Schifitto G, Siderowf A, Tanner CM. Projected number of people with Parkinson disease in the most populous nations, 2005 through 2030. Neurology. 2007 Jan 30;68(5):384-6. doi: 10.1212/01.wnl.0000247740.47667.03. Epub 2006 Nov 2. PMID: 17082464.

2. Hughes AJ, Daniel SE, Kilford L, Lees AJ. Accuracy of clinical diagnosis of idiopathic Parkinson’s disease: a clinico-pathological study of 100 cases. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 1992 Mar;55(3):181-4. doi: 10.1136/jnnp.55.3.181. PMID: 1564476; PMCID: PMC1014720.

3. Kaiyrzhanov R, Zharkinbekova N, Shashkin C, Khaibullin T, Kaishibayeva G, Akhmetzhanov V, Sadykova DZ, Seidinova Z, Taskinbayeva A, Karimova A, Rizig M, Houlden H. Parkinson’s Disease in Kazakhstan: Clinico-Demographic Description of a Large Cohort. J Parkinsons Dis. 2020;10(2):707-709. doi: 10.3233/JPD-191782. PMID: 32144996; PMCID: PMC7242829.

4. Iwaki H, Blauwendraat C, Leonard HL, Makarious MB, Kim JJ, Liu G, Maple-Grødem J, Corvol JC, Pihlstrøm L, van Nimwegen M, Smolensky L, Amondikar N, Hutten SJ, Frasier M, Nguyen KH, Rick J, Eberly S, Faghri F, Auinger P, Scott KM, Wijeyekoon R, Van Deerlin VM, Hernandez DG, Gibbs RJ, Day-Williams AG, Brice A, Alves G, Noyce AJ, Tysnes OB, Evans JR, Breen DP, Estrada K, Wegel CE, Danjou F, Simon DK, Andreassen OA, Ravina B, Toft M, Heutink P, Bloem BR, Weintraub D, Barker RA, Williams-Gray CH, van de Warrenburg BP, Van Hilten JJ, Scherzer CR, Singleton AB, Nalls MA. Differences in the Presentation and Progression of Parkinson’s Disease by Sex. Mov Disord. 2021 Jan;36(1):106-117. doi: 10.1002/mds.28312. Epub 2020 Oct 1. PMID: 33002231; PMCID: PMC7883324.

5. Zhu B, Yin D, Zhao H, Zhang L. The immunology of Parkinson’s disease. SeminImmunopathol. 2022 Sep;44(5):659-672. doi: 10.1007/s00281-022-00947-3. Epub 2022 Jun 8. PMID: 35674826; PMCID: PMC9519672.

6. Udagedara TB, Dhananjalee Alahakoon AM, Goonaratna IK. Vascular Parkinsonism: A Review on Management updates. Ann Indian Acad Neurol. 2019 Jan-Mar;22(1):17-20. doi: 10.4103/aian.AIAN_194_18. PMID: 30692754; PMCID: PMC6327701.

7. Bidesi NSR, Vang Andersen I, Windhorst AD, Shalgunov V, Herth MM. The role of neuroimaging in Parkinson’s disease. J Neurochem. 2021 Nov;159(4):660-689. doi: 10.1111/jnc.15516. Epub 2021 Oct 3. PMID: 34532856; PMCID: PMC9291628.

8. Cohen E, Bay AA, Ni L, Hackney ME. Apathy-Related Symptoms Appear Early in Parkinson’s Disease. Healthcare (Basel). 2022 Jan 4;10(1):91. doi: 10.3390/healthcare10010091. PMID: 35052255; PMCID: PMC8775593.

9. Левин О.С. Болезнь Паркинсона / Левин О.С., Федорова Н.В. –. 3-е изд. – М. : МЕДпресс-информ, 2012. – 352 с. : ил. ISBN 978-5-98322-863-4.

10. Chen JJ, Ly AV. Rasagiline: A secondgeneration monoamine oxidase type-B inhibitor for the treatment of Parkinson’s disease. Am J Health Syst Pharm. 2006 May 15;63(10):915-28. doi: 10.2146/ajhp050395. PMID: 16675649.

11. Клинический протокол МЗ РК Болезнь Паркинсона, одобреноОбъединенной комиссией по качеству медицинских услуг Министерства здравоохранения и социального развития Республики Казахстанот «29» ноября 2016 годаПротокол № 16

12. Токарев А.С., Рожнова Е.Н., Синкин М.В., Томский А.А., Рак В.А., Степанов В.Н., Викторова О.А. Хирургические методы лечения болезни Паркинсона. Российский неврологический журнал. 2021;26(4):4-14. https://doi.org/10.30629/2658-7947-2021-26-4-4-14

13. Sharma VD, Patel M, Miocinovic S. Surgical Treatment of Parkinson’s Disease: Devices and Lesion Approaches. Neurotherapeutics. 2020 Oct;17(4):1525-1538. doi: 10.1007/s13311-020-00939-x. Epub 2020 Oct 28. PMID: 33118132; PMCID: PMC7851282.

14. Malek N. Deep Brain Stimulation in Parkinson’s Disease. Neurol India. 2019 Jul-Aug;67(4):968-978. doi: 10.4103/0028-3886.266268. PMID: 31512617.

15. Kamel WA, Al-Hashel JY. LCIG in treatment of non-motor symptoms in advanced Parkinson’s disease: Review of literature. Brain Behav. 2020 Sep;10(9):e01757. doi: 10.1002/brb3.1757. Epub 2020 Jul 16. PMID: 32677345; PMCID: PMC7507541.

16. Shackleford MR, Mishra V, Mari Z. Levodopa-Carbidopa Intestinal Gel may improve treatment-resistant freezing of gait in Parkinson’s disease. Clin Park Relat Disord. 2022 Jun 8;7:100148. doi: 10.1016/j.prdoa.2022.100148. PMID: 35756075; PMCID: PMC9218161.

17. Gültekin M, Ulukan Ç, Tezcan S, Doğu O, Hanağasi H, Bilgiç B, Bora Tokçaer A, Çakmur R, Elibol B, Mirza M, İnce Günal D, Erer Özbek ÇS, Kenangil G, Yilmaz Küsbeci Ö, Akbostanci MC. Multicenter study of levodopa carbidopa intestinal gel in Parkinson’s disease: the Turkish experience. Turk J Med Sci. 2020 Feb 13;50(1):66-85. doi: 10.3906/sag-1904-150. PMID: 31731332; PMCID: PMC7080356.

18. Gaire S, Kafle S, Bastakoti S, Paudel A, Karki K. Continuous Subcutaneous Apomorphine Infusion in Advanced Parkinson’s Disease: A Systematic Review. Cureus. 2021 Sep 13;13(9):e17949. doi: 10.7759/cureus.17949. PMID: 34660137; PMCID: PMC8514709.

19. Нодель М.Р. Современные диагностические критерии болезни Паркинсона. Российский журнал гериатрической медицины. 2021;(1):92-96.doi: 10.37586/2686-8636-1-2021-92-96

20. Загоровская, Т. Б., Ширшов, А. В., & Иллариошкин, С. Н. (2010). Алгоритм отбора пациентов с болезнью Паркинсона для хирургического лечения с применением глубокой стимуляции мозга. Нервные болезни, (3), 8-12.