БРОНХОПУЛЬМОНАЛЬДЫ ЖҮЙЕНІҢ КӘСІБИ ШАҢ АУРУЛАРЫН ОҢАЛТУ ЖӘНЕ АЛДЫН АЛУ ПРИНЦИПТЕРІ

Өкпенің кәсіптік шаң ауруларының, соның ішінде өкпенің созылмалы обструктивті ауруының алдын алу, емдеу және оңалтудың қазіргі заманғы тәсілдеріне шолу жасалып, еңбекке қабілеттілігін сақтауға баса назар аударылды. Дәлелдемелер деңгейін бағалай отырып, мақалаларды, нұсқаулықтарды және кәсіби қауымдастықтардың ұсыныстарын қоса алғанда, ғылыми әдебиеттерге талдау жүргізілді. Емдеудің патогенетикалық принциптері, дәрілік және дәрілік емес әдістер (өкпе реабилитациясы, физиотерапия, бальнеотерапия), олардың тыныс алу функциясын, өмір сапасын жақсартудағы және еңбекке жарамсыздықты төмендетудегі тиімділігі сипатталған. Алдын алу техникалық, гигиеналық және медициналық шараларды қамтиды.

Кәсіби этиологияның созылмалы обструктивті өкпе ауруы кешенді тәсілді қажет ететін жаһандық мәселе болып қала береді. Қолданыстағы әдістер тиімді, бірақ алдын алу және оңалту үшін жаңа шешімдер қажет.

1. Sigsgaard T. ERS position paper: work-related respiratory diseases in the EU. Eur. Respir. J. 2010; 35: 234-238.

2. Losacco C., Perillo A. Particulate matter air pollution and respiratory impact on humans and animals. Environ. Sci. Pollut. Res. 2018; 25 (34): 33901-33910. https://doi:10.1007/s11356-018-3344-9

3. Visonà S.D., Capella S., Bodini S., Borrelli P., Villani S., Crespi E. Inorganic fiber lung burden in subjects with occupational and/or anthropogenic environmental asbestos exposure in Broni (Pavia, Northern Italy): a sem-eds study on autoptic samples. Int. J. Environ. Res. Public Health. 2021; 18 (4): 2053. https://doi:10.3390/ijerph18042053

4. Philippova A., Aringazina R., Kurmanalina G., Beketov V. Epidemiology, clinical and physiological manifestations of dust lung disease in major industrial centers. Emerg. Themes Epidemiol. 2022; 19 (1): 3. https://doi:10.1186/s12982-022-00111-0

5. Величковский Б. Т. Патогенетическая терапия и профилактика хронического пылевого бронхита с обструктивным синдромом. Пульмонология. 1995; 3: 6-19.

6. Ульмер В. Патофизиологические основы обструктивных заболеваний дыхательных путей и терапевтическая тактика. Ингаляционный бронхоспазмолиз. М.; 1990: 1-22.

7. Хронический бронхит. Клинические рекомендации. Межрегиональная общественная организация «Российское Респираторное Общество», 2023. https://spulmo.ru/upload/kr/HB_2023.pdf

8. Nici L., Donner C., Wouters E. American Thoracic Society/European Respiratory Society statement on pulmonary rehabilitation. Am. J. Respir. Crit. Care Med. 2006; 173: 1390-413.

9. Ries A.L., Bauldoff G.S., Carlin B.W. Pulmonary Rehabilitation: Joint ACCP/AACVPR Evidence-Based Clinical Practice Guidelines. Chest. 2007; 131: 40-42.

10. El Moussaoui R. Short-course antibiotic treatment in acute exacerbations of chronic bronchitis and COPD: a meta-analysis of double-blind studies. Thorax. 2008; 63 (5): 415-422.

11. Mahler D.A. Pulmonary rehabilitation. Chest. 1998; 113: 263-268.

12. Spruit M., Singh S., Garvey C. ATS/ERS task force on pulmonary rehabilitation. An official American Thoracic Society/European Respiratory Society statement: key concepts and advances in pulmonary rehabilitation. Am. J. Respir. Cri.t Care Med. 2013; 188 (8): e13-64.

13. Rochester C.L., Vogiatzis I., Holland A.E., Lareau S.C., Marciniuk D.D., Puhan M.A. An Official American Thoracic Society/European Respiratory Society policy statement: enhancing implementation, use, and delivery of pulmonary rehabilitation. Am. J. Respir. Crit. Care Med. 2015; 192: 1373-1386. https://doi:10.1164/rccm.201510-1966ST

14. Gordon C.S., Waller J.W., Cook R.M., Cavalera S.L., Lim W.T., Osadnik C.R. Effect of Pulmonary Rehabilitation on Symptoms of Anxiety and Depression in COPD: A Systematic Review and Meta-Analysis. Chest. 2019; 156 (1): 80-91.

15. Spruit M.A., Singh S.J. ATS/ERS Task Force on Pulmonary Rehabilitation. An official American Thoracic Society/European Respiratory Society statement: key concepts and advances in pulmonary rehabilitation. Am. J. Respir. Crit. Care Med. 2013; 188 (8): e13-64.

16. Garber C.E., Blissmer B., Deschenes M.R., Franklin B.A., Lamonte M.J., Lee I.M., Nieman D.C., Swain D.P. American College of Sports Medicine. American College of Sports Medicine position stand. Quantity and quality of exercise for developing and maintaining cardiorespiratory, musculoskeletal, and neuromotor fitness in apparently healthy adults: guidance for prescribing exercise. Med. Sci. Sports Exerc. 2011; 43 (7): 1334-1359.

17. Horowitz M.B., Littenberg B., Mahler D.A. Dyspnea ratings for prescribing exercise intensity in patients with COPD. Chest. 1996; 109 (5): 1169-1175.

18. Sharma B.B., Singh V. Pulmonary rehabilitation: An overview. Lung India. 2011; 28 (4): 276-284.

19. Agustí A.G., Sauleda J., Miralles C., Gomez C., Togores B., Sala E., Batle S., Busquets X. Skeletal muscle apoptosis and weight loss in chronic obstructive pulmonary disease. Am. J. Respir. Crit. Care Med. 2002; 166 (4): 485489.

20. Mahler D.A. Pulmonary rehabilitation. Chest. 1998; 113: 263-2688.

21. Casaburi R., Mahler D., Jones P.A long-term evaluation of once-daily inhaled tiotropium in chronic obstructive pulmonary disease. Eur. Respir. J. 2002; 19 (2): 217-224. https://doi:10.1183/09031936.02.00269802

22. Shenoy M.A., Paul V. Pulmonary Rehabilitation. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK563166/

23. Chen M., Chen P., Zhong N. The Chinese national guidelines on diagnosis and management of cough (December 2010). Chinese Med. J. 2011; 124 (20): 3207-3219. https://doi:10.3760/cma.j.is sn.0366-6999.2011.20.002

24. Окороков А.Н. Руководство по лечению внутренних болезней. М.; 2013: 560.

25. Пономаренко Г.Н. Физическая и реабилитационная медицина. М.; 2024: 912.

26. Магнитотерапия в лечебно-реабилитационных и профилактических программах: клинические рекомендации. М.; 2015: 47.

27. Никитин В.А., Васильева Л.В., Карпухина Е.П., Попов А.В. Оценка эффективности лазерно-ультразвуковой терапии в комплексном лечении хронической обструктивной болезни легких с сопутствующей артериальной гипертензией. Пульмонология. 2019; 29 (1): 43-51. https://doi:10.18093/0869-0189-2019-29-1-43-51

28. Martín-Valero R., Cuesta-Vargas A.I., Labajos-Manzanares M.T. Evidence-Based Review of Hydrotherapy Studies on Chronic Obstructive Pulmonary Disease Patients. International Journal of Aquatic Research and Education. 2012; 6: 8. https://doi:10.25035/ijare.06.03.08

29. Khaltaev N., Solimene U., Vitale F., Zanasi A. Balneotherapy and hydrotherapy in chronic respiratory disease. J. Thorac. Dis. 2020; 12 (8): 4459-4468. https://doi:10.21037/jtd-gard-2019-009

30. Ohsawa I., Ishikawa M., Takahashi K., Watanabe M., Nishimaki K., Yamagata K. Hydrogen acts as a therapeutic antioxidant by selectively reducing cytotoxic oxygen radicals. Nat. Med. 2007; 13: 688-694.

31. Wang S.T., Bao C., He Y., Tian X., Yang Y., Zhang T., Xu K.F. Hydrogen gas (XEN) inhalation ameliorates airway inflammation in asthma and COPD patients. QJM Int. J. Med. 2020; 113: 870-875. https://doi:10.1093/qjmed/hcaa164

32. Авдеев С.Н., Демко И.В., Зайцев А.А., Игнатова Г.Л., Кравченко Н.Ю., Лещенко И.В., Овчаренко С.И., Синопальников А.И., Французевич Л.Я. Хронический бронхит: федеральные клинические рекомендации по диагностике и лечению. Пульмонология. 2022; 32 (3): 448-472. https://doi.org/10.18093/0869-0189-2022-32-3-448-472

33. World Health Organization. Geneva: World Health Organization; 2020. Disease burden and mortality estimates [Internet] [cited 2020 Jun 14]. Available from: https://www.who.int/healthinfo/global_burden_disease/estimates/en/

34. Bolton C.E., Bevan-Smith E.F., Blakey J.D., Crowe P., Elkin S.L., Garrod R., Greening N.J., Heslop K., Hull J.H., Man W.D., Morgan M.D., Proud D., Roberts C.M., Sewell L., Singh S.J., Walker P.P., Walmsley S., British Thoracic Society Pulmonary Rehabilitation Guideline Development Group. British Thoracic Society Standards of Care Committee. British Thoracic Society guideline on pulmonary rehabilitation in adults. Thorax. 2013; 68 (2): 1-30.