ЕГЕУҚҰЙРЫҚТАРДЫҢ АНАЛЫҚ ЖЫНЫС БЕЗДЕРІНДЕГІ САРЫ ДЕНЕШІКТЕРДІҢ ХИМИЯЛЫҚ ЛАСТАУШЫЛАРМЕН ӘСЕР ЕТУ ЖАҒДАЙЫНДА БОЛАТЫН МОРФОЛОГИЯЛЫҚ ӨЗГЕРІСТЕРІ

Кіріспе: кез келген химиялық агенттің уыттылығын анықтау оның репродуктивті жүйеге әсерін ескере отырып жүргізіледі. Мақсаты: Арал теңізінің шаң-тұз аэрозольдарымен әсер еткен кезде егеуқұйрықтардың жыныстық жетілген аналықтарының аналық бездерінің лютеиндік денелерінің құрылымдық өзгерістерін бағалау. Материалдар мен әдістер: Зерттеу нысаны-бастапқы салмағы 150-170 г (n=20) АҚ тұқымсыз егеуқұйрықтардың аналықтары. Бірінші топ - бақылау, екіншісі - тәжірибелі. Ингаляциялық әсер 30 күн ішінде жүргізілді. Зерттеу материалдары жануарлардың аналық бездері болды. Гематоксилинмен және эозинмен жалпы қабылданған әдістеме бойынша гистологиялық зерттеу. Нәтижелері: аналық бездердің мөлшерін морфологиялық бағалау кезінде біз зерттелетін топтарда елеулі айырмашылықты анықтадық. Морфометриялық зерттеулер жануарлардың тәжірибелі тобында бақылаумен салыстырғанда аналық бездегі етеккір сары денелер саны мен олардың ауданы тиісінше 21,7% (p<0,05), 10,49% (p<0,05) азайғанын көрсетті. Қорытындьг. Арал теңізінің шаң-тұз аэрозольдарымен ингаляциялық әсер ету кезінде аналық бездің сары денесінің сапалық және сандық сипаттамаларының өзгеруі орын алады, соның салдарынан прогестеронның жеткіліксіз секрециясы, лютеин фазасының жеткіліксіздігі, преимплантациялық және преплацентарлық шығындар орын алады деп пайымдаймыз.

аналық без, сары дене, Арал теңізі, яичники, желтое тело, Аральское море

1. Айламазян Э. К. Функциональная морфология плаценты человека в норме и при патологии (нейроиммуноэндокринологические аспекты) /Э. К. Айламазян, В. О. Полякова, И. М. Кветной. - СПб, 2012. - 176 с.

2. Айтбембет Б. Н. Накопление вредных химических веществ в организме беременных женщин региона Приаралья /Б. Н. Айтбембет, С. К. Нурбаев, Г. Г. Арыстанова //Астана медициналық журналы. - 1999. - №3. - С. 127-128.

3. Букунова А. Ш. Общая оценка состояния здоровья беременных женщин в условиях техногенного загрязнения среды обитания человека /А. Ш. Букунова, З. К. Султанбеков, А. Н. Бексеитова //Сб. междунар. науч.-практ. конф. «Проблемы трансграничного загрязнения территорий». - Усть-Каменогорск, 2004. -С. 36-39.

4. Генетические и хромосомные факторы в генезе формирования преждевременной недостаточности яичников /Л. А. Марченко, З. Г. Габибуллаева, Г. И. Табеева //Современные технологии в диагностике и лечении гинекологических заболеваний. материалы конгресса. -М., 2007. - С. 576-578.

5. Дуденковой Н. А. Морфофункциональные особенности репродуктивной системы при свинцовой интоксикации: Автореф. дис.. канд. мед. наук. - М., 2015. - 24 с.

6. Мамырбаев А. А. Содержание металлов в волосах и крови детского населения городов Актюбинской области /А. А. Мамырбаев, Е. Ж. Бекмухамбетов, Б. В. Засорин //Гигиена и санитария. - 2012. - №3. - С. 61-62.

7. Проскурина А. С. Состояние репродуктивной системы женщин в условиях неблагоприятной экологической обстановки окружающей среды /А. С. Проскурина, Е. В. Невзорова, А. В. Гулин //Вестник ТГУ. - 2015. - Т. 20, вып. 2. - С. 363-365.

8. Уровни некоторых металлов, хлорорганических пестицидов и диоксинов в пуповинной крови, крови матери, грудном молоке и некоторых наиболее часто используемых питательных веществ в окрестностях Аральского моря (Каракалпакстан, Республика Узбекистан) /О. А. Атаниязова, R. A. Baumann, А. К. Лием и др. //Acta pediatrica. - 2001. - №7. - С. 801-808.

9. Birnbaum L. S. Developmental effects of dioxins //Environ Health Perspect. - 1995. - V. 103. - P. 89-94.

10. Cadmium Toxicity: Possible Cause of Male Infertility in Nigeria /O. Akinloye, A. O. Arowojolu, O. B. Shittu et al. //Reprod. Biol. -2006. - V. 6 (1). - P. 17-30.

11. Haruty B. Reproductive health and the environment: Counseling patients about risks /B. Haruty, J. Friedman, S. Hopp //Cleveland Clinic Journal of Medicine. - 2016. - V. 83. - P. 367372.

12. Pauline V. Environmental pollutants, a possible etiology for premature ovarian insufficiency: a narrative review of animal and human data /V. Pauline, G. Nicolas //Environmental Health. - 2017. - V. 7. - P. 45-49.

13. Rahman S. N. Blood level of lead in women with unexplained infertility /S. N. Rahman, P. Fatima, A. Q. Chowdhury //Mymensingh medical journal. - 2013. - V. 22 (3). - P. 508512.

14. Somkuti S. G. Environmental and behavioral factors associated with decreased female fertility //Applications for the Generalist. - 1995. - V. 6. - P. 77-93.

15. Zhonghua L. X. The effect of cadmium pollution on reproductive health in females /L. X. Zhonghua, X. Z. Z. Bing //Curr. Environ. Health. Rep. - 2014. - V. 1 (2). - P. 172-184.